Artykuły

Brak teatralnej "ciszy" w spektaklu-kontemplacji tworzy sprzeczność między formą a myślą

Biblijną wieżę Babel wznoszono w Babilonie, krainie nikczemności i zepsucia. Budowano ją jako drabinę pomiędzy ziemią a niebem. Wieża jednoczyła inżynierów i murarzy wiarą, że jej materialna wyniosłość jest równoznaczna z ich wzniosłością duchową. Miała zrównać stojącego na jej szczycie z Bogiem. Grzech pychy budowniczych Stwórca ukarał ciosem pioruna burzącego wieżę i pomieszaniem języków.

W laickiej wykładni przypowieść ta ma tłumaczyć lingwistyczną różnorodność świata. Thomas Merton w swojej interpretacji skupia uwagę także na problemach języka, kieruje się jednak od słów w stronę Słowa.

Babilon upadł

Inscenizacja Grzegorza Małeckiego ma trójdzielną strukturę. Gdy widzowie zajmują miejsca, na scenie-rusztowaniu wre praca. Sypią się iskry z zeszlifowywanych gwoździ i trociny z piłowanych bali drewna. Po ogromnym podeście, którym zabudowano niemal całą nawę kościoła, tupią robotnicy w bordowych strojach roboczych, zaczepiając liny, transportując sposobem "strażackim" cegły.

Wieża Babel rośnie w rytm bębna i mobilizującej retoryki Przywódcy, który wraz z ukończeniem budowy planuje rozpoczęcie wojny. Kiedy jednak Budowniczy zstępuje na szczyt wieży, by stanąć twarzą w twarz z Bogiem (schodzi na wierzchołek - być może z przestrzeni ciemności duchowej, gdzie zdaje się umieszczać go Merton, a za nim reżyser Grzegorz Małecki, stawiając jako drogę zejścia olbrzymią drabinę), Bóg niszczy wieżę, rozrzucając kamienie, budowniczych i ich języki.

Wieża istnieje

Drugą sekwencję tworzy alegoryczny proces nad słowami. Wieża Babel, choć rozpadła się fizycznie, egzystuje w świecie ducha - jako zamęt wśród znaczeń słów i niemożność porozumienia w prawdzie. Totalitarne państwo upadłego Przywódcy selekcjonuje aspekty języka: werbuje słowo jako Propaganda i Kłamstwo, skazując na śmierć Prawdę i Ciszę.

Pośród tego Babilonu błąkają się szukający niebieskiego Jeruzalem. W trzecim obrazie odnajdują je w kontemplacyjnej ciszy obozowiska na pustyni, co symbolicznie ukazują zaślubiny, przypominające akt stworzenia Adama i Ewy. Z rumowiska cegieł - pozostałości wieży - tułacze układają horyzontalnie krzyż, który spina wschód z zachodem i północ z południem, Krzyż prawdziwego zjednoczenia. Symbol skazanego na śmierć oraz zwycięskiego Słowa Prawdy i Ciszy.

Zgiełk zamiast ciszy

Niestety, reżyser spektaklu tak bogatego w myśli, niewiele miejsca pozostawił teatralnej "ciszy", konstruując sceniczny zgiełk. O ile w scenach "babelowych" ma on jasne wytłumaczenie, o tyle później zwielokrotnianie znaków na zasadzie homonimii odrywa od kontemplacji słów. Na przykład: jasnowłosa Prawda w zgrzebnej bieli tuli do piersi białą lilię. A czy Krzyż nie oznacza tego samego, co ułożony przy nim chleb, a dodatkowo jeszcze liście palmowe? Konsekwencję oprawy plastycznej niweczą także drobiazgi (tym razem jest ich zbyt wiele). Choćby pielgrzymi: niby w samych sandałach, ale jedni noszą skarpety, inni rajtuzy, ktoś ma pepegi albo czarne półbuty; spod tuniki wystaje flanelowa koszula czy nogawka spodni.

Gdyby twórcy usunęli te natrętne drobiazgi, rzeczywistość sceny scaliłaby się z wymową spektaklu; dziś forma przeczy myśli. Zaproszenie widza do medytacji mocy Słowa powinno być nieco mniej chaotyczne.

Teatr Logos rozpoczął działalność 2 listopada 1987 r. z inicjatywy ks. Waldemara Sondki - dyrektora i kierownika duchowego teatru spektaklem "Zaduszki" w jego reżyserii, według scenariusza Urszuli Klechty. Dotąd przygotował 30 premier, tysięczne przedstawienie zaprezentował 21 kwietnia 2001 r. Zespół 26 razy gościł za granicą, dając 146 spektakli w Niemczech, Anglii, 11 Walii, Szwajcarii, Holandii, Włoszech, na Białorusi, Łotwie, Litwie i Węgrzech. W swoje 15 urodziny zagra po raz 1111. - w sobotę na scenie Teatru Jaracza "... i Tu" w reż. Ewy Wycichowskiej. We wszystkich spektaklach wzięła udział aktorka Jolanta Kowalska.