Warszawa. Premiera "Czarownic z Salem" w Powszechnym
Izabella Cywińska przygotowuje sztukę Arthura Millera "Czarownice z Salem" z 1952 roku. Dramat w pośredni sposób analizuje działania senatora McCarthy'ego i jego polowań na czarownice, czyli na domniemanych radzieckich agentów mieszkających w USA.
Historia mieszkanek miasteczka Salem w XVI-wiecznej purytańskiej Nowej Anglii opisana przez Millera wydarzyła się naprawdę. W 1697 roku żyjąca w Salem córka miejscowego pastora Betty Paris i jej kuzynka Abigail Williams zaczęły mieć dziwne konwulsje.
Twierdziły, że zaczarowały je żebraczka Sara Goods, stara kobieta Sarę Osborne i murzyńska niewolnica Titubę. Domniemane trzy czarownice osadzono w więzieniu, jednak liczba kolejnych osób oskarżanych o czar rosła lawinowo. Doszło do uwięzienia około 80 osób.
Sąd ustanowiony w Salem specjalnie dla tej sprawy oparł proces na zasadzie: przyznanie się do bycia czarownicą oznaczało wypuszczenie na wolność, nieprzyznanie się groziło skazaniem na śmierć. W jego wyniku powieszono na szubienicy 19 osób, głównie starsze i ubogie kobiety, ale także pastora, który odmówił dalszego aresztowania rzekomych czarownic. Analogia między dawnymi a współczesnymi polowaniami na czarownice dotykała Millera bezpośrednio.
On i jego znajomi sympatyzujący z partią komunistyczną również stali się obiektem zainteresowania senatora i byli przez niego wzywani na przesłuchania. Działania komisji McCarthy'ego doprowadziły do głębokich podziałów społecznych i politycznych w Stanach Zjednoczonych. Do dzisiaj wspominane są jako jeden z najgorszych okresów w historii USA. Być może to dlatego napisany z osobistą pasją dramat Millera należy obecnie do klasyki światowej dramaturgii.
Jeśli dodamy do tego pasję Izabelli Cywińskiej, która przez wiele lat tworzyła teatr bardzo mocno mówiący o politycznej rzeczywistości i zbiorowej odpowiedzialności, możemy spodziewać się na scenie Teatru Powszechnego ostrego manifestu artystycznego.
- Teatr Powszechny, ul. Zamoyskiego 20, tel. 022 818 25 16, premiera: 30.11, godz. 19; spektakle: 1-2.12, godz. 19 oraz 4-5.12, godz. 19
- Dramat Arthura Millera, reż. Izabella Cywińska, wyk. Eliza Borowska, Laura Dłutowska, Mirosława Dubrawska
Warto wiedzieć
"Czarownice z Salem" powracają nie tylko na sceny teatrów. Dramat Arthura Millera był kilkakrotnie ekranizowany. W 1957 roku na potrzeby filmu wyreżyserowanego przez Raymonda Rouleau zaadaptował go Jean-Paul Sartre, który nadał mu ciemniejszą wymowę i pozbawił wszelkiej nadziei na pozytywne rozwiązanie. W rolach głównych wystąpili Simone Signoret i Yves Montand. Najbardziej znana jest jednak nowsza wersja, z roku 1996, w reżyserii Nicholasa Hytnera, pamiętana głównie ze względu na obsadę. W roli oskarżonej o uprawianie czarów Abigail wystąpiła bowiem Winona Ryder, a Daniel Day Lewis zagrał romansującego z nią Johna Proctora. Film Hytnera chwalony był za utrzymanie pełnego napięcia nastroju dramatu sądowego, w którym wyrok jest z góry przesądzony, podobnie jak w trakcie przesłuchań komisji McCarthy'ego, o których sam Miller pisał: Głównym ich celem, zupełnie tak samo jak w XVII-wiecznym Salem, było zmuszenie oskarżonego do publicznej spowiedzi, żalu wyrażonego nie prywatnie, ale publicznie.
