Gdy nie ma obok człowieka, zostają tylko rzeczy
"Lament" Krzysztofa Bizio w reż. Pawła Szkotaka w Teatrze Polskim w Bydgoszczy obejrzała Barbara Jadzińska-Zgubieńska.
Tyle radości w życiu tych kobiet, ile nadziei na radość. A nadzieje przyziemne - na to, że założy się ten piękny płaszcz z wystawy, na wygraną w totolotka, na modne spodnie za 200 zł. Tylko tyle można chcieć od życia?! A gdzie miejsce na uczucia, na miłość i przyjaźń. Gdy nie ma obok człowieka, zostają tylko rzeczy. I wewnętrzny lament nad pustką samotności. Nad 44-letnią bezrobotną matką, nad córką, która chce, bierze i nie daje, nad babcią, którą zabiło naiwne dzisiaj zaufanie do ludzi.
Paweł Szkotak, dyrektor Teatru Polskiego w Poznaniu, reżyser najnowszego przedstawienia bydgoskiego teatru, wybrał sztukę Krzysztofa Bizio, bowiem, jak tłumaczy, żaden inny polski dramat współczesny nie mówi o bezrobociu, na dodatek tak interesującym językiem. Młody dramaturg ze Szczecina, którego "Lament" mogliśmy już zobaczyć na ostatnim bydgoskim Festiwalu Prapremier (w reżyserii Tomasza Mana - Teatr Powszechny w Łodzi), wydobywa ten społeczny problem z wnętrza konkretnej osoby.
Zwolniona z pracy Justyna czuje się nikim - jest niepotrzebna, upokorzona, sama. Mąż ją zdradza, córka nią gardzi. Jeszcze niedawno sumienna kierowniczka działu eksploatacji spółdzielni mieszkaniowej, teraz złodziejka. Kradnie płaszcz, żeby stworzyć siebie na nowo. Ale płaszcz tylko problem przykryje, w środku nic nie zmieni.
Niewypowiedziany wprost, a jednak przejmujący ból tej postaci to zasługa Teresy Kwiatkowskiej. Aktorka dała Justynie tyle różnorodnych emocji (duma, cyniczna
złośliwość, rozgoryczenie, bezradność, wstyd, strach, poniżenie), ile trzeba, by zobaczyć na scenie nie tyle bezrobotną, co porzuconą kobietę. Jeszcze więcej naturalności przydała swej bohaterce Kazimiera Nogajówna. Zofia w jej wykonaniu jest tym bardziej wiarygodna, im więcej naiwnej dobroci wkłada w nią aktorka. Zastrzeżenia można mieć do roli Anny. Córka Justyny ma w nosie obojętnych na jej problemy rodziców, ojciec jest zły, bo nie daje kasy, matka do niczego, bo wyrzucili ją z pracy, babcia do przyjęcia, bo ma mieszkanie. Nic nie jest ważne, tylko nowe spodnie. Zepsuta światem rzeczy, wyrachowana, zimna egoistka. Młoda aktorka (Ewa Szumska) próbuje pokazać jakąś wrażliwość, cierpienie dziewczyny, jednak dla takiego obrazu nie ma uzasadnienia ani w słowach, ani w czynach bohaterki. Mamy zatem trzy kobiety z trzech różnych pokoleń. Wszystkie tak samo ubrane (jakby były tą samą postacią), wszystkie w podobnej scenerii. Scenę z dwóch stron zamykają lustra - nie ma wyjścia, nie ma ucieczki przed odbiciem własnego "ja". Matka, córka i babcia nie stykają się ze sobą, bo i w życiu są od siebie daleko. Każda wygłasza swój wewnętrzy monolog. I każdej towarzyszy Ona - postać wprowadzona przez reżysera. Coś w rodzaju alter ego każdej z kobiet, ale jej rola nie do końca jest jasna. Zwykle wygłasza krótkie kwestie, "wyjęte" z monologu bohaterek. Daje to wrażenie dialogu, rozbija monotonną strukturę dramaturgiczną, ale czy tylko o techniczny zabieg tu chodzi? Ona zwykle odkrywa, podkreśla czy sugeruje to, co złe w życiu kobiet. Tylko czy przez to mówi nam coś więcej o nich samych? Czy pokazuje jakieś sprzeczności? Czy podkreśla emocje, tworzy nastrój? Ona grana przez Barbarę Krasińską istnieje na scenie bez czytelnego usprawiedliwienia. To, co w zamyśle reżyserskim miało spektakl wbogacić i ożywić, jest, w moim odczuciu, niepotrzebną komplikacją.
Bizio powiedział z jednym z wywiadów, że nie obraża się na różne, czasami zaskakujące go interpretacje reżyserskie. Nie wybacza tylko jednego: pracy bez pomysłu i zaangażowania, robienia współczesnej dramaturgii na zimno. Szkotakowi na pewno nie można odmówić zaangażowania, co do oryginalnych pomysłów w "Lamencie" można mieć jednak wątpliwości.
