Artykuły

III Festiwal Teatrów Europy Środkowej Sąsiedzi w Lublinie recenzuje Grzegorz Kondrasiuk w Gazecie w Wyborczej - Lublin.

Może największą korzyścią z całego tego zamieszania, które zwie się festiwalem teatralnym, jest możliwość otarcia się o inność, poddanie się magii obcego języka, wejście na chwilę w cudzą skórę skojarzeń i kontekstów.

Narodowa odmienność szczególnie mocno wybrzmiewa w teatrze, w gościnnych występach spektakli przygotowanych przecież pierwotnie dla własnego, oswojonego odbiorcy. Tym większa satysfakcja, jeśli uda się choć na chwilę przełamać bariery. Widzom wtorkowych prezentacji festiwalu "Sąsiedzi" dana była ta niepowtarzalna szansa. A ludzie teatru otrzymali jeszcze coś - próbkę innego rodzaju teatralnej wyobraźni.

Światami odmiennymi nie tylko w warstwie języka, ale i w estetycznych przyzwyczajeniach były popołudniowe i wieczorne wtorkowe prezentacje. Czeski zespół Continuo, znany z występu na pierwszej edycji "Sąsiadów", pokazał w Lublinie swój najnowszy spektakl "Wierzba". Po nim ściągnięty na festiwal w ostatniej chwili, zastępujący odwołany spektakl z Kijowa katowicki Teatr Korez przypomniał swojego "Cholonka". Drugi festiwalowy wieczór spuentował "Doppelgänger" Teatru Novogo Fronta, zagrany w iście zjawiskowej scenografii placu Litewskiego.

Obecność w tym gronie polskiego "Cholonka" [na zdjęciu] , choć wynikła z przyczyn losowych, wcale na przypadek nie wygląda. Światem obcym jest przecież także i opisany przez Janoscha z niebywałą mieszaniną czułości i realizmu Śląsk lat trzydziestych i czterdziestych. Absolutny słuch autora na śląską gwarę i słownictwo oraz perfekcyjne aktorstwo zespołu odtwarzające nie tylko słowa, ale i postawę Ślązaków wobec świata, spotkały się z bardzo żywą reakcją lubelskiej publiczności. Odegrana przez idealnie zgrany pięcioosobowy kolektyw tragikomedia w sposób unikający uproszczeń pokazała meandry historii tego autonomicznego kąta ziemi, wciśniętego pomiędzy Polskę i Niemcy.

Nieco zaskoczył Teatr Continuo, oczekiwany ze względu na pamięć po przepięknym "Upływie czasu" pokazanym na pierwszej edycji "Sasiadów". Zaskoczenie polegało na tym, że najnowsza premiera... nie była równie genialna, co bynajmniej nie znaczy że "Wierzba" to dzieło nieudane. Poetycka transpozycja na deski sceny stylizowanej na ludową ballady K. J. Erbena miała w sobie wiele uroku, jakkolwiek i tu dała o sobie znać zasadnicza odmienność od polskich teatralnych przyzwyczajeń. Pojawiający się co jakiś czas tekst poetycki wypowiadany był obok tego, co pokazywano na scenie, i co być może należało samemu wyposażyć w sens. A do wyboru dano nam kilka swobodnie przenikających się wątków - chłopak i dziewczyna w tańcu - opowieści o romansie, historyjka w teatrze marionetek, surrealistyczna oberża, tajemniczy rytuał trzech czarownic. Surowość zastosowanych środków, nieśpieszny rytm, struktura oparta na powtórzeniach, metaforyczność działań stawiały bariery w odbiorze tego przedstawienia.

Późny wieczór należał do Teatru Novogo Fronta, kolejnego spośród festiwalowych przyjaciół powracających z drugą częścią pokazywanego rok temu na "Sąsiadach" spektaklu. Ten wyjątkowy zespół, klasyfikujący sam siebie jako teatr fizyczny, pokazuje w swoich występach plenerowych nieodkryte jak dotąd możliwości dotarcia do teatru totalnego. Ich celem jest stworzenie widowiska mocnego i hipnotycznego, bez reszty angażującego widza bogactwem środków i obsesyjnym strumieniem symboli. I taki właśnie był "Doppelgänger", niczym niespójny, pulsujący, niepokojący sen, w którym nie wiadomo, co zdarzy się za chwilę. Widowiskowe synchroniczne sekwencje taneczne, wykonane z precyzją i pasją wprost na bruku, bez względu na ból i rany wynikające z licznych padów, kontrastowały z powolnymi, transowymi obrazami. Niezwykle ważny jest w niepowtarzalnej filozofii Teatru Novogo Fronta pierwiastek religijny czy nawet próba zbudowania własnej teologii. Niejasne, dramatyczne przesłanie najpełniej wybrzmiało w długim, dramatycznym monologu jednego z aktorów, bólem wykrzyczanym wprost w twarze publiczności i w ciemne milczące niebo.