Artykuły

Brutal de Sade i ultraradykał Marat. Immoralista pozbawiony hamulców kontra idealista Rewolucji Francuskiej. Co wyjdzie ze zderzenia tak dwóch różnych postaw? W Teatrze Wierszalin jak zwykle mnóstwo skrajności i emocje na najwyższej nucie. W piątek premiera spektaklu "Marat-Sade".

Tym razem zobaczymy nie, jak zazwyczaj, autorską sztukę Piotra Tomaszuka, ale autorską interpretację głośnej sztuki niemieckiego prozaika Petera Weissa - "Męczeństwo i śmierć Jeana Paula Marata przedstawione przez zespół aktorski przytułku w Charenton pod kierownictwem pana de Sade". Akcja dramatu dzieje się w 1808 roku w przytułku dla obłąkanych, w którym mieszka słynny markiz-skandalista Sade. Wraz z innymi pensjonariuszami przygotowuje swoją sztukę o jednym z przywódców Rewolucji Francuskiej - Maracie, zasztyletowanym w wannie przez obłąkaną Karolinę Corday. W spektaklu przenikają się dwie płaszczyzny wydarzeń - czas Rewolucji Francuskiej, zburzenia Bastylii, pracujących taśmowo gilotyn, i szara rzeczywistość przytułku, po którym snują się szaleńcy i nad którymi próbuje zapanować Sade.

Szaleństwo to słowo klucz w spektaklu - obłąkani pensjonariusze co i rusz stają się szalonym tłumem przelewającym się przez ulice wzburzonego Paryża - rozpasanym, żądnym krwi i zwierzęcej kopulacji.

Teatr Tomaszuka słynie z sugestywnych scen zbiorowych - i tak też jest w tym spektaklu. Fragment przedstawienia, który pokazali wczoraj dziennikarzom, wygląda obiecująco: szaleństwo brudnego tłumu, rozegrane przez kilku aktorów - rzeczywiście zapada w pamięć.

Osią spektaklu jest dialog-spór między dwoma głównymi bohaterami: Maratem (Karol Smaczny) i de Sadem (Rafał Gąsowski). Pierwszy to radykalny rewolucjonista, nawołujący do krwawej rozprawy z "wrogami ludu"- do których zaliczał zarówno arystokrację, jak i bardziej umiarkowanych rewolucjonistów. Idealista szarpany wątpliwościami siedzi w wannie, lecząc chorobę skóry. Drugi to - libertyn skandalista, piewca cierpienia zadawanego innym, które może stać się źródłem rozkoszy dla dręczyciela. Egoista, którego całe życie to pochwała immoralizmu. Chodzi po swoim teatrze w szpitalnej łaźni, dyskutuje ze swoim bohaterem.

- Nie pokazujemy tego dialogu w sposób konwencjonalny. Świat zna znakomite przedstawienie Konrada Swinarskiego zrealizowane w Berlinie oraz spektakl, a potem telewizyjną adaptację Petera Brooka, zrealizowaną w latach 60. w Wielkiej Brytanii, po których kolejni realizatorzy konsekwentnie nawiązywali do tamtych wizji - mówi Tomaszuk. - Tam Sade jest stary, zgorzkniały i zniechęcony, Marat - młody i pełen energii. My odwracamy tę sytuację. U nas Sade jest młody i pełen werwy. A spektakl to rodzaj gry, którą prowadzimy z widzem. Peter Weiss pisząc tę sztukę chętnie odwoływał się do brechtowskiego zeit theater - jest to rzecz nasycona ironią, szalenie dwuznaczna, prowokacyjna, prowadzona jak intelektualna gra.

Jak mówi reżyser - spektakl stawia pytanie o istotę rewolucji: o jej początek i koniec - jeśli takowy rzeczywiście nastąpił. O szalonych instynktach, które rewolucja budzi, i o ideach, które z czasem się zużywają.

- Rewolucja jest szalona w szafowaniu śmiercią i w zamianie ról. Ci, którzy byli na dole - wynoszeni są na górę. Zmiana pozycji w tych, co na górze, powoduje rodzaj amnezji i egoizmu wobec tych, którzy są na dole - mówi Tomaszuk. - Punktem wyjścia w sztuce jest Rewolucja Francuska, ale w tekście odnaleźć można też współczesne ostrze. Pada w nim pytanie: Maracie, co się stało z naszą rewolucją, z naszym jutrem? No właśnie.

Tomaszuka wspiera sprawdzony i znakomity tandem: Eva Farkasova (scenografia) i Piotr Nazaruk (muzyka). Najważniejszą częścią scenografii jest tu drewniany podest z zapadnią w środku. Siedzi w niej Marat, a wokół rozgrywają się dantejskie rewolucyjne sceny.

Premierowe spektakle w supraskim teatrze odbędą się w piątek, sobotę i niedzielę. Bilety już wyprzedano. Najbliższe wolne spektakle - za dwa tygodnie (za tydzień teatr wyjeżdża z innym spektaklem do Krakowa).