Nieoczekiwana zmiana miejsc
Akcja komedii Antoniego Słonimskiego rozgrywa się w latach 30. Pełno w niej aluzji do ówczesnej rzeczywistości politycznej, a adresaci dowcipów autora czytelni byli dla wszystkich. W postaci radzieckiego komisarza Lebenbauma dopatrywano się Karola Radka. Pierwowzorem Hansa był zaś późniejszy dowódca Luftwaffe i marszałek III Rzeszy Milen. Udowodnił on swą aryjskość podobno wyłącznie dzięki matce, która zeznała, iż zdradziła swojego męża z rdzennym Niemcem.
Akcja sztuki rozgrywa się w dworku hrabiego Lekcickiego, czułego na kobiece wdzięki ojca rozsianych po świecie licznych nieślubnych dzieci. W starych murach, ozdobionych portretami Bacciarellego, pojawiają się co rusz obcy ludzie: córka hrabiego Marysia, która dla podreperowania rodzinnych finansów prowadzi we dworze pensjonat. Pewnego dnia przybywa młody Niemiec Hans, próbujący udokumentować swoje aryjskie pochodzenie. Butny i pewien siebie, pomiatający przedstawicielami "gorszych ras", nafaszerowany jest po zęby faszystowskimi sloganami. Przeżywa prawdziwy dramat, kiedy dowiaduje się, że jest Żydem. Traci poczucie własnej tożsamości. Następują zabawne przetasowania: do kolejnych osób dociera, kim naprawdę są. Lokaj Michał i komunistyczny dygnitarz - nieślubnymi synami Lekcickiego, a on sam - hotelarzem.
Słonimski, nazywany przed wojną najdowcipniejszym człowiekiem w Polsce, pisał: "To jest sztuka wymierzona przeciw dyktaturze, komedia antyrasistowska." Natomiast Boy stwierdził po jej prapremierze: "Śmiano się jak po najlepszej farsie, podczas gdy jest to komedia polityczna dużej klasy."
Przedstawiona w sztuce nienawiść, pycha i nietolerancja zwolenników jednej doktryny wobec wyznawców innej, pozostała niestety aktualna do dzisiaj. Podobnie, jak wciąż żywa chęć tłumaczenia świata według kryteriów wygodnych w danym momencie dla polityków.
