Żywa maska Luigiego Pirandella
Kostiumowe widowisko urządzone przez grupę arystokratów zakończyło się tragicznie. Jeden z uczestników, odtwórca roli Henryka IV spadł z konia i uderzył głową o kamień. Popada w obłęd, który ma "obiektywne" przyczyny. Żyje on w osamotnieniu, otoczony wiernymi "dworzanami" wśród jedenastowiecznych dekoracji. Jako Henryk IV, cesarz Niemiec, rozgrywa zakończony przed ośmiuset laty spór z papieżem Grzegorzem VII. Dzięki wysiłkom rodziny i odpowiednio dobranym "statystom" fikcja nabiera pozorów prawdy. Dzięki wnikliwości i teatralnej maestrii Pirandella rzeczywistość i iluzja okazuje się wartością względną.
"Każdy z nas wierzy, że jest całością, ale to przypuszczenie jest mylne: w każdym z nas jest tyle własnych "ja",ile ich tkwi potencjalnie w naszej istocie... Każdy z nas zna tylko część samego siebie i to według wszelkiego prawdopodobieństwa część najmniej ważną". W świecie włoskiego dramaturga, klasyka światowego teatru, rzeczywistość jest równie niedostępna poznaniu, jak świat wewnętrzny, a prawda i iluzja paradoksalnie współistnieją w codziennym doświadczeniu. Na społecznej scenie ścierają się nie ludzie, lecz maski. Te, które przywdziewamy pod naciskiem obowiązujących norm i opinii, i te wewnętrzne, które są wizjami nas samych. W "teatrze codzienności" maską można wyrazić zarówno konformizm jak i protest. W nieustannej grze pozorów chwila szczerości rozwiewa złudne przeświadczenie o własnej autentyczności.
"Henryk IV", nazywany także "Żywą maską", to obok "Sześciu postaci w poszukiwaniu autora" i "Tak jest jak się państwu zdaje", najczęściej grywany dramat Pirandella. Postać Henryka IV, "człowieka bez osobowości", którego wielowymiarowy i pogmatwany obraz kształtują sprzeczne opinie otoczenia, stwarza możliwość zaprezentowania pełni aktorskiego kunsztu. 24 lutego 1922 roku w mediolańskiej prapremierze rolę tę zagrał Ruggero Ruggeri. Warszawska premiera "Żywej maski" w reżyserii Aleksandra Węgierki z 1925 roku przeszła do historii teatru dzięki wybitnej kreacji Kazimierza Junoszy-Stępowskiego. W Teatrze Telewizji "Henryka IV" zrealizowano dwukrotnie: pierwszy raz w 1966 roku w reżyserii Tadeusza Minca z Krzysztofem Chamcem w roli głównej. "Żywą maskę" w reżyserii Macieja Prusa zarejestrowano w 1975 roku. Ten właśnie spektakl obejrzą Państwo w najbliższy poniedziałek. W rolach głównych występują: Marek Walczewski (Henryk IV) i Halina Mikołajska (Margrabina). Emocje i znaczenia tekstu Pirandella - ich teatralna i telewizyjna interpretacja - mimo czternastoletniego "leżakowania" nie straciły dzisiaj nic ze swojej intensywności; przeciwnie, nabrały jej jeszcze dzięki zastanawiającej decyzji, która nie dopuściła przedstawienia do emisji w połowie lat siedemdziesiątych.
