Artykuły

Cwojdziński pokazał na scenie Ogniska swoją nową komedię "Hipnoza". Jest to chyba najlepsza z jego dotychczasowych sztuk, objętych ogólną nazwą "komedii naukowych". Pierwsza sztuka z tego cyklu, "Teoria Einsteina", szła przed wojną w Warszawie 525 razy! Liczba na ówczesną Warszawę rekordowa. To tak - jakby w dziesięciokrotnie większym Londynie czyjaś sztuka szła 5.250 razy. Sukces osiągnięty w Anglii jedynie przez Agathę Christie.

Cwojdziński musiał pisać swoją komedię w jakimś szczęśliwym porywie twórczym. Sytuacje obmyślone są z lotną pomysłowością, a jednocześnie z żelazną konsekwencją. Dialog ma humor, tempo, lekkość. Ani jednego nudniejszego momentu, ani jednej dłużyzny. Akcja pędzi, jak ekspres nowoczesny, z którego okien odkrywamy coraz bardziej zaskakujące krajobrazy.

Założenie komedii jest po krótce takie: polska pieśniarka, emigrantka w Nowym Jorku, nie może nagle śpiewać na skutek skurczu w gardle. Dolegliwość jest funkcjonalna i ma podkład nerwowy. Rena idzie więc do psychiatry, żeby leczyć się hipnozą. Ale razem z kuracją zaczynają się niespodzianki psychologiczne, w których medycyna, nerwy, lekarstwa, pociąg seksualny, miłość, wspomnienia, stare piosenki- splatają się w świetną grę sceniczną, która całkowicie pochłania uwagę widowni.

Wielka scena hipnotyzowania w akcie II, kiedy psychiatra usypia śpiewaczkę w myśl najnowszych zasad naukowych, żeby zajrzeć w głąb jej podświadomości, a ona zaczyna śpiewać w śnie hipnotycznym dawne piosenki, ma w sobie na przemian humor i niesamowitość, sentyment i nieoczekiwane zakończenie. Jest to tak zwana "wielka scena" w rodzaju finału ogrodowego w "Weselu Figara", czy sceny parawanowej w "Szkole obmowy" Sheridana.

Szczęśliwi aktorzy, którzy dostają się w objęcia autora, dającego im tyle możliwości do wygrania! Tola Korian i Jerzy Kawka czerpali z tych możliwości pełnymi garściami. Z kolei autor powinien im być wdzięczny.

Tola Korian, która osiągnęła szczyty artystyczne w piosence i recytacji, teraz narodziła się na nowo, jako pierwszorzędna aktorka dramatyczna. Tak troskliwie przemyślanej, a jednocześnie spontanicznie odtworzonej roli nie zdarza się często oglądać. Jest to rola diabelnie trudna. Rena jest w gruncie rzeczy kobietą energiczną, ambitną, zakochaną w swym zawodzie i mającą wyraźny cel życiowy. Ale emigracja, rozłąka z krajem i teatrem czynią z niej ofiarę nerwów, szukającą "security" najpierw w narzeczeństwie, potem w gabinecie lekarskim. Tola Korian zagrała ten arcy-polski typ kobiecy (mieszanina histerii i zdrowego rozsądku) z wyrafinowaniem objawiającym się w dziesiątkach różnorodnych szczegółów, z których wyłonił się głęboko obmyślony, jednolity portret. Była to - żeby użyć znanego powiedzenia angielskiego - "rola jej życia".

Obok niej - Jerzy Kawka, wyborny w równie trudnej roli psychiatry. Bohater komedii Cwojdzińskiego jest na pozór tylko typem autorytatywnego i władczego lekarza, przed którym pacjenci korzą się pokornie i z góry drżą na myśl, ile też zażąda od nich za wizytę. Wystarcza jednak jednego stuknięcia losu, a chociażby, jak w sztuce Cwojdzińskiego - jednego muśnięcia aksamitu, aby otwarła się przepaść jego utajonej alergii i kompleksów, którym przydałaby się także kuracja hipnotyczna. Kawka z efektem wydobył ów swoisty wdzięk człowieka, który nie jest nadto pewny siebie, a stara się uchodzić za mocarza duchowego. Oboje z Tolą Korian byli tak sugestywni, że słuchając ich zapominaliśmy nieraz o teatrze, a stawaliśmy się świadkami przeżyć dwojga ludzi, zaplątanych w niecodzienne komplikacje życiowe. W tym leżał ostateczny tryumf znakomitej pary aktorskiej. "Hipnoza" jest przedstawieniem, którego nie powinno się opuścić. Jak bowiem nie zobaczyć po mistrzowsku zagranej sztuki jednego z najlepszych współczesnych komediopisarzy polskich!

Trzeba jeszcze powinszować Janowi Smosarskiemu elegancko urządzonego wnętrza, a Feliksowi Stawińskiemu udanych efektów świetlnych. Publiczność przyjmowała autora i wykonawców ze zrozumiałym entuzjazmem.