Czechow przez okular Wiśniewskiego
"Mewa" Grzegorza Wiśniewskiego to rzetelny, bezpretensjonalny i uczciwy spektakl. Trudno nie dostrzec i nie docenić swoistej pokory reżysera wobec dramatu Czechowa. Wiśniewski nie zgłasza pretensji do karkołomnych reinterpretacji, nie wywraca tekstu do góry nogami, nie zalewa oryginalnego dramatu potokiem odreżyserskiego gadulstwa
Nie oznacza to bynajmniej, że w spektaklu brak autorskiego charakteru pisma. Wręcz przeciwnie! Osobowość reżysera, chociaż nie narzuca się nachalnie, pozostaje wyrazista. Wiśniewski wpuszcza na scenę powiew świeżego powietrza, sprawiając, że tekst sprzed ponad wieku niespodziewanie nabiera rumieńców.
Nowe formy w starym teatrze
Akcja sztuki przeniesiona zostaje w bliżej nieokreśloną współczesność, zaznaczoną kostiumem (a właściwie jego brakiem) i pojedynczymi rekwizytami. Trigorin chodzi w skórze, Arkadina ćwiczy na stepperze, Trieplew nosi się jak zbuntowany nastolatek. A jednocześnie ten sam Trieplew tworzy swoje nowoczesne, wywrotowe sztuki na staromodnej maszynie do pisania. Dorn wsiada na wysłużony rower nie z tej epoki, a Nina pojawia się na scenie w sukience stylizowanej na wiek XIX. Wiśniewski nie zagraca sceny ikonami współczesności. Z dużym wyczuciem dobrego smaku zderza obrazy z kilku epok, delikatnie sygnalizując, że historia, którą oglądamy, jest ponadczasowa.
Najbardziej karkołomnym manewrem, jakiego dopuszcza się reżyser, jest wplecenie w Czechowowski tekst fragmentów prac Wernera Schwaba, austriackiego skandalisty-dramaturga. Zbuntowany przeciw skostniałej klasyce Trieplew, z pretensjami do nowych form w teatrze, nie wypowiada się już (jak w oryginale) językiem symbolistów z początku XX wieku, lecz rewolucjonisty-dramaturga z końca wieku. Zabieg ten wydaje się zasadny - formy, które rzeczywiście były nowe za Czechowa, dawno się już zestarzały. Zastrzyk współczesnego nowatorstwa w spektaklu Wiśniewskiego przybliża nam, dzisiejszym widzom, skonfundowanie i dezorientację bohaterów "Mewy", którzy oglądają dekadencki spektakl Trieplewa. Nic przypadkiem usadzeni są na scenie tak. byśmy w ich oszołomionych twarzach mogli przejrzeć się jak w lustrze. Jednak zbyt daleko posuniętym wnioskiem byłoby twierdzenie, że "Mewa" i "Antyklimaks" w przedstawieniu Wiśniewskiego wzajemnie się komentują. Zderzenie twórczości Schwaba i Czechowa nie zostaje konsekwentnie rozwinięte. Jest jak krótki i jednorazowy wystrzał, zapalnik myśli, która może znaleźć rozwinięcie, ale już poza spektaklem.
W gruncie rzeczy dobrze, że reżyser nie poszedł tym tropem zbyt daleko. Rezygnując z pretensji do lektury "Mewy" przez okular Schwaba, Wiśniewski uchronił przedstawienie przed osunięciem się w pretensjonalność.
Harmonia ludzi i dźwięków
Pozbawione pretensjonalności i ciągotek ku gwiazdorstwu jest także aktorstwo - przekonujące, wyrównane i rzetelne. Kreacja Doroty Kolak dowodzi prawdziwości tezy, że znakomitość aktorską najlepiej poznać po rolach drugoplanowych. Niezwykle sugestywna jest Monika Chomicka w roli Niny. Mirosław Baka doskonale odnalazł się w roli cynicznego pisarza Trigorina, uwodzącego nie samym tylko talentem literackim. Piotr Jankowski z dużą pewnością balansuje na granicy dziecinnej naiwności i znającej smak goryczy, dojrzałości. Joanna Bogacka w roli Arkadiny zdaje się przeglądać w krzywym zwierciadle gwiazdy. Soczyste są także kreacje Krzysztofa Gordona, Stanisława Michalskiego, Anny Kociarz i Grzegorza Gzyla. Zespół teatru Wybrzeże, bez uciekania się do grubych kresek i stawiania kropek nad "i", wygrał niuanse skomplikowanych relacji między bohaterami.
Całość doprawia znakomita muzyka Bolesława Rawskiego. Powtarzająca się jak w katarynce melodia za każdym razem wybrzmiewa inaczej - to lirycznie, nostalgicznie, to znów dramatycznie. Jak to możliwe? Zapewne za sprawą emocji i napięć wibrujących w przedstawieniu Wiśniewskiego niczym w dobrze nastrojonym instrumencie.
