Kalendarium

Kraków: w tygodniku „Życie Literackie” ukazuje się artykuł O nowej funkcji scenografii, stanowiący pierwszy szkic formułowanej w kolejnych wypowiedziach programowych koncepcji teatru Józefa Szajny.

Scenograf or­ganizuje odrębny świat sceny, wy­powiada go własnymi znakami i działaniami plastycznymi, nie imitującymi życia dosłownie, nie zaw­sze zawężony miejscem i czasem określonego faktu, ale uniwersalistyczny i pojęciowo wyrażony.

Jest to odkrywanie dalszych i no­wych rejonów świata, gdzie zmien­ność jest dostrzegalna w całym sy­stemie przeobrażeń przestrzeni sce­nicznej, wychodzącej poza jej do­tychczasowy, iluzyjny charakter.

Przestrzeń sceniczna zmienia rów­nież i poszerza swą funkcję. Nie służy już tylko jako teren akcji — mieszkanie lub plener — ale może być przestrzenią opustoszałą, typu otwartego lub zamkniętego, aktywną lub pasywną wartością, jedną z wielu form plastycznych, tworzącą ciągle zmienną aurę towarzyszącą spektaklowi.

Tak pojęta scenografia nie ma już cech architektoniczno-fragmentarycznych, ale staje się materią teatralnego procesu. Stąd często aura pewnej tajemniczości – dziwności, niedopowiedzenia. Scenografia ta posługuje się własnymi środka­mi wyrazu, niezależnie od zaleca­nych przez autora „didaskaliów”, nie w nich bowiem upatruje naj­właściwszą formę przekazu idei utworu.

(Józef Szajna, O nowej funkcji scenografii, „Życie Literackie” 1962, nr 51)

„Z idei nowej scenografii zrodziła się idea teatru integralnego. Myśl teoretyczna rodziła się z praktyki, która ją pogłębiała i poszerzała. Po paru latach pracy w roli scenografa [Józef Szajna] wiedział już, że taki teatr obracający się wokół tradycyjnej dekoracji czy scenografii przestał go interesować” – komentowała Zofia Tomczyk-Watrak (Józef Szajna i jego teatr, Warszawa 1985, s. 14).