11 września 1829
Powstaje Teatr Rozmaitości
Warszawa: powstaje Teatr Rozmaitości jako Scena Dramatu Teatru Narodowego (z siedzibą w budynku Towarzystwa Dobroczynności przy Krakowskim Przedmieściu).
Z tej okazji odbyło się przedstawienie Sługi dwóch panów (Der Diener zweier Herren [!]), komedii Carlo Goldoniego, tłumaczonej (zapewne przez Andrzeja Horodyskiego) z niemieckiej przeróbki Friedricha Ludwiga Schrödera, wznowiono też popularną jednoaktową komedię Augusta von Kotzebue Prawo morskie (Das Strandrecht) w przekładzie Franciszka Wyrwalskiego.
Większość zespołu Teatru Rozmaitości stanowili absolwenci Szkoły Dramatycznej (Zbigniew Wilski, Polskie szkolnictwo teatralne 1814-1944, Wrocław 1978, Ossolineum, IS PAN, s. 40).
Z artykułu Bogusławski i jego scena
W tym samym roku, kiedy założyciela polskiej sceny pochowano pod jedną ze ścian powązkowskiego kościółka, zdarzył się fakt dla przyszłości teatru nader doniosły.
W czerwcu przyjechała do Warszawy trupa aktorów prowincyonalnych pod zarządem dependenta przy adwokacie Milewskiego, który otrzymał pozwolenie od komisyi spraw wewnętrznych dawania widowisk w sali Towarzystwa dobroczynności. Od 3-go czerwca do 5-go września ten teatrzyk dał 22 widowiska i tłumnie był nawiedzany. Personel składali: Milewski, Rychowiecki, Kopczyński, Łojewski, Nowaczyński, Orłowski, Royer, Zalewski, Dobrodzicki, Werner, Szanowska, Skarżyńska, Majewska, Żelichowska, Danielowicz, Kwiatkowska, Krzyżanowska, i amatorka podawana bez nazwiska na afiszu. Repertuar składał się ze sztuk: Figlacki udany ojciec, Obiadek z Magdusią, Dom do sprzedania, Szkoda wąsów, Córka Faraona, Trafiła kosa, Talizman niewidzialności, Indyk nadziany dukatami, Słomiany człowiek, Los na loteryą, Nasze przebiegi, Niezgody domowe, Towarzysze nieszczęścia, Więzień, Staruszkowiczowie, Michał i Krysia, Dwóch Kasperków, Pierwsza lepsza, Płaksa i Wesołowski, Burmistrz oberżysta, Los okropny, Asmodeuszek, Bal maskowy, Maciuś z Częstochowy, Miłość na ulicy Przyrynek.
Artyści teatru Narodowego, widząc, jak taniość cen zwabiała mnóstwo widzów, dopominali się o monopol dla siebie, ale ówczesny minister Mostowski kazał publicznie ogłosić, że wszelka wyłączność dla teatru Narodowego zniesiona. Artyści zdecydowali się na utworzenie z pomiędzy siebie w tej samej sali Towarzystwa Dobroczynności drugiego teatru, który rozpoczął widowiska 11 września 1829-go r. sztukami: Sługa dwóch panów i Prawo morskie. Grającymi byli: młodzież kształcona w szkole dramatycznej i młodsi artyści, mianowicie: Jan Jasiński, Ludwik Panczykowski, Wojciech Szymanowski, Emilia Werowska, Nepomucena Żółkowska, Józef Majewski, Stanisław Giżewski, Ferdynand Baraniecki; panny: Józefa Chojnacka, Balbina Rostkowska, Antonina Żulińska, Józefa Baranowska. Zawiadował tą sceną Bonawentura Kudlicz. Bilet do krzeseł kosztował zł. 3 gr. 5; na parter zł. 2 gr. 5; na galeryę zł. 1 gr. 15; na balkon 20 groszy. W ciągu roku dano 200 widowisk.
Taki był początek Teatru Rozmaitości.
Źródło: Władysław Bogusławski Bogusławski i jego scena. „Album Teatralne” 1897 t.I, s. 21.
