Władysław Miller
MILLER Władysław (23 III 1830 Warszawa - 31 VII 1896), śpiewak. Był synem Krzysztofa M., właściciela hotelu i Karoliny z Halteibacków, ojcem - Władysława M. Uczeń J. Quattriniego. Od 1848 należał do chóru T. Wielkiego w Warszawie. 17 III 1850 debiutował w T. Rozmaitości jako uczeń szkoły dram. w roli komediowej, a 27 VI tego roku w partii Justyniana ("Belizariusz"). Po dwóch latach studiów wystąpił ponownie 3 VI 1852 w operze "Paola, czyli Duch zdradzonej". Tym razem został zaangażowany do zespołu opery warszawskiej. Śpiewał m.in. partie Arcykapłana ("Norma"), Rajmunda ("Łucja z Lammermooru"), Gubernatora ("Marco Spada"), Zachariasza ("Nabuchodonozor"), Marcela ("Hugonoci"), Stolnika ("Halka"). Po raz ostatni wystąpił w Warszawie 17 X 1862 w partii Alfonsa ("Lukrecja Borgia") i wyjechał do Mediolanu. W 1863 występował w Rio de Janeiro, w 1864 w Mediolanie i Turynie. Krytyka włoska zaliczała go do pierwszorzędnych basów. W 1865 otrzymał engagement do zespołu opery włoskiej, z którym przez dwa lata objeżdżał miasta Ameryki, m.in. Nowy Jork, Filadelfię, Boston, Waszyngton, Chicago, San Francisco. Był też w Hawanie, potem udał się ponownie do Rio de Janeiro. Po wielu sukcesach powrócił do Włoch i w grudniu 1867 został zaangażowany do Teatro alla Scala, gdzie śpiewał przez cały sezon. W listopadzie 1868 występował w Konstantynopolu, a w 1869 w Kairze. Potem wyjechał na tournee do Lizbony, Neapolu i Kairu. W 1872 występował znowu w Neapolu; śpiewał partię Filipa ("Don Carlos"). G. Verdi, zachwycony jego interpretacją, napisał specjalnie dla niego duet z barytonem w 11 akcie tej opery i wręczył mu partyturę z dedykacją. Od kwietnia do połowy maja 1878 występował gościnnie we Lwowie. S. Pepłowski pisał, że "publiczność lwowska serdecznie przyjmowała słynnego artystę, który mimo światowej sławy przy każdej sposobności starał się zaznaczyć swe polskie pochodzenie". Ok. 1884 ustąpił ze sceny i osiadł pod Mediolanem. Po kilku latach stracił majątek. Wrócił wtedy do Warszawy i zaczął dawać lekcje śpiewu. 14 VII 1888 rozpoczął cykl występów gościnnych na scenie T. Wielkiego. W 1889 wyjechał na występy do Rosji; śpiewał w Mińsku, Witebsku, Niżnym Nowogrodzie i Moskwie. W 1890 koncertował w Warszawie, a 1891 we Włoszech. W ostatnich latach życia poświęcił się wyłącznie pracy pedagogicznej prowadząc klasę śpiewu przy Warsz. Tow. Muzycznym. Posiadał w repertuarze sto osiem partii basowych, m.in. Mefista ("Faust"), Silvę ("Ernani"), kardynała Brogni ("Żydówka"), Mojżesza ("Mojżesz"), Bazylia ("Cyrulik sewilski").
Bibl.: Album teatr. II s. 32 (il.); Pepłowski: Teatr we Lwowie I; SMP; EMTA 1888 nr 250 (il.), 1889 nr 290, 301, 304, 1890 nr 330, 1891 nr 405, 1894 nr 570; Kur. warsz. 1850 nr 116, 1852 nr 146, 1896 nr 212; Sł. 1896 nr 176; Akt zgonu 346/1896 z parafii Ewangelicko-Augsburgskiej, USC Warszawa.
Ikon.: Fot. pryw. i w rolach -IS PAN, MTWarszawa, Bibl. Nar. (Zakład Grafiki).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
