Joanna German
GERMAN Joanna, zamężna Chrzanowska (2 IX 1842 Warszawa - 11 XI 1900 Lwów), aktorka. Była żoną -> Mieczysława Chrzanowskiego (ślub 20 X 1870). Debiutowała 29 I 1860 w roli Joanny Choppe ("Żona, która oknem wyskoczyła") na scenie t. krak. i odtąd występowała tu stale do 1864. W 1863 była podejrzana o kontakty z powstańcami i przeprowadzano u niej rewizję.
W sez. 1864/65 wraz z zespołem t. krak. pod dyr. A. Miłaszewskiego przeniosła się do Lwowa. W 1865 występowała w WTR: 27 III w roli Aldony ("Stara romantyczka"), 17 V Agrypiny ("Opieka wojskowa"), 26 VII Brygidy ("Ciekawość pierwszy stopień do piekła"); nie została zaangażowana i wyjechała na prowincję do zespołu A. Trapszy, z którym występowała w 1866-69, m.in. w Lublinie, Radomiu, Kaliszu, Piotrkowie, Częstochowie i Łodzi. W 1869, po krótkim pobycie w Częstochowie z zespołem L. Ortyńskiego, zaangażowana została przez A. Miłaszewskiego do Lwowa, gdzie odtąd występowała stale (jedynie z przerwą w 1880-81, kiedy grała m.in. w zespole W. Krzyżanowskiego w Łowiczu). Ok. 1887 przeszła na emeryturę, ale występowała dalej na scenie lwowskiej. W marcu 1894 ciężko zachorowała i od jesieni tego roku opuściła scenę na zawsze.
Wyróżniała się dobrymi warunkami zewnętrznymi. Początkowo grała wyłącznie subretki i amantki, później tzw. role salonowe i kokietki (w których była najlepsza), wreszcie role charakterystyczno-komiczne. Ważniejsze: Rózia ("Dożywocie"), Klara ("Okrężne"), Ludwik ("Ulicznik paryski"), Julia ("Cudzo-ziemczyzna"), Flora ("Pan Geldhab"), Podstolina ("Zemsta"), Księżna Marlborough ("Szklanka wody"), Zuzanna ("Ćwiartka papieru"), Margrabina de Pompadour ("Narcyz Rameau"), Dolores ("Ojczyzna"), Orgonowa i Aniela ("Damy i huzary"), Tykalska ("Pan Damazy"), Figaszewska ("Dwie blizny"), Dziurdziulińska ("Klub kawalerów"), Dawnowska ("Mąż od biedy").
Bibl.: Dąbrowski: Teatr w Lublinie (tu mylnie podane imię Józefa); Estreicher: Teatra; Fredro na scenie; Miłaszewski: Spraw. 1864-69; Pepłowski: Teatr we Lwowie I, II; Pepłowski: Siły sceny lwow. s. 13-14; Scena pol. w Łodzi s. 13; EMTA 1894 nr 545, 577, 1900 nr 46; Kur. warsz. 1870 nr 237; Tyg. ilustr. 1900 nr 47; Chomiński; Jasiński; Szymański: Kronika teatru; Zb. M. Rulikowskiego, rkps nr 70/3 (życiorvs J.G.), IS PAN.
Ikon.: Fot. pryw. - MTWarszawa, Bibl. Ossol., zb. S. Dąbrowskiego.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
