Ludwika Grafczyńska
GRAFCZYŃSKA Ludwika, z Włościborskich, pseud. Niedzielska (2 IV 1846 Poznań - działała do ok. 1914), aktorka. Była córką Ludwika Włościborskiego, szewca, uczestnika powstania 1831, i Marii z Woysińskich, żoną -> Astolfa G., matką -> Felicji G. Debiutowała w Poznaniu w sez. 1870/71 pod pseud. Niedzielska. Po podziale zespołu pozn. wyjechała z M. Stenglem w objazd po miastach Wielkopolski i Pomorza. W tym czasie wyszła za aktora Astolfa G. i odtąd używała jego nazwiska. W 1871 występowała w Łodzi, potem przeniosła się do K. Wołłowicza do Tarnowa, a w 1872 grała u K. Wołłowicza i A. Grafczyńskiego w Rzeszowie. W 1878-79 należała do zespołu P. Woźniakowskiego występującego m.in. w Nowym Sączu, a w grudniu 1879 do zespołu męża w Rzeszowie. Po jego śmierci występowała w sez. 1881/82 w zespole H. Lasockiego w Rzeszowie, Tarnowie i Szczawnicy, w 1882 u E. Skrzyszowskiego w Rzeszowie, w 1883-84 znów u P. Woźniakowskiego w Tarnowie i Złoczowie, w 1886 w zespole E. Baczyńskiego, w 1890-93 u J. Piaseckiego m.in. w Tarnowie, a w 1893 w t. letnim w Parku Krakowskim u W. Kicińskiego, w 1901 w zespole W. Czajkowskiego w Nowym Sączu. W 1902 wraz z córką Felicją G. występowała w Krakowie w T. Ludowym i wyjeżdżała z tym zespołem na prowincję (Tarnów, Nowy Sącz). W 1903-06 jeździła po Galicji m.in. z zespołem T. Pilarskiego. W 1907 występowała znów w T. Ludowym w Krakowie; być może ona była w tym t. także w sez. 1913/14. Wiadomości z 1903-1914 nie są pewne, mogą także dotyczyć -> Felicji G.
Była dobrą aktorką charakterystyczną; ze względu na warunki zewnętrzne nie nadawała się do ról salonowych. Grała m.in. takie role jak: Tykalska ("Pan Damazy"), Ludwika ("Intryga i miłość"), Eufrozyna ("Radcy pana radcy"), Filomena ("Kościuszko pod Racławicami"), Matka ("Warszawianka").
Bibl.: Bar: Dzieje t. krak. s. 153, 154, 162; Koryzna I s. 113.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
