Teatr Scala
Teatr jawny działający w okresie okupacji niemieckiej w Warszawie w 1940 roku. Był jednym z niewielu jawnych teatrów grających w przedwojennych salach teatralnych (zakaz ich wykorzystywania wydany został przez okupantów). Jego siedziba mieściła się w budynku znajdującym się w podwórzu kamienicy przy ul. Mokotowskiej 73. Budynek ten od końca XIX wieku mieścił wiele teatralnych przedsiębiorstw, przejściowo zmieniał także swe przeznaczenie stając się salą kinową. Ostatnim przedwojennym użytkownikiem sali były działające tu w 1939 roku teatr komedii Buffo i tuż przed wybuchem wojny teatrzyk Tip Top.
Scalę zainaugurowano 24 czerwca 1940 roku. Koncesjonariuszami i właścicielami byli Janusz Kamienobrodzki i Aleksander Fortunato, którzy kierownictwo artystyczne powierzyli Januszowi Wolianowi. Baletmistrzem teatru był wybitny tancerz i choreograf Feliks Parnell. Na scenie Scali występował m.in. Władysław Walter, gościnny recital dała tam Ewa Bandrowska-Turska. Żywot teatrzyku pod tą nazwą nie trwał krótko. Ostatnia, 13. premiera rewii pod szyldem Scali odbyła się 10 listopada 1940 roku, po czym teatr zmienił nazwę na Nowości, by grać pod nią do wybuchu Powstania Warszawskiego.
Sala uległa zniszczeniu w czasie Powstania Warszawskiego. Jej resztki zburzono dopiero około roku 1994. Ostatnią pamiątką po jej długim teatralnym żywocie były stalowe szyny nad bramą kamienicy 73. Na nich to umieszczano podświetlane reklamy kolejnych mieszczących się tu przedsiębiorstw teatralnych – w tym z cała pewnością i teatrzyków Scala i Nowości. Szyny zniknęły około 2013 roku, w czasie prac zabezpieczających niszczejącą fasadę kamienicy. Tym samym ostatecznie i bezpowrotnie zniknął ostatni materialny ślad i zatarła się pamięć o bogatej teatralnej przeszłości tego miejsca.
Tomasz Mościcki (2022)
Bibliografia
- Dąbrowa-Sierzputowski Józef, Warszawski sezon teatralny 1940–1944, Archiwum Państwowe w Warszawie, Zbiór Rękopisów, sygn. 39;
- Marczak-Oborski Stanisław, Teatr czasu wojny 1939–1945, Warszawa 1967, [wersja cyfrowa];
- Mościcki Tomasz, Teatry Warszawy 1944–1945. Kronika, Warszawa 2012, [wersja cyfrowa];
- Mościcki Tomasz, Warszawskie sezony teatralne 1944–1945,Warszawa 2016;
- Szejnert Małgorzata, Sława i infamia. Z Bohdanem Korzeniewskim rozmawia Małgorzata Szejnert, Kraków 1992, [wersja cyfrowa]
- Szymchel Tomasz, Recenzenci teatralni warszawskiej prasy niemieckiej wydawanej w języku polskim podczas okupacji hitlerowskiej 1940–1944, mps., praca magisterska. Biblioteka Akademii Teatralnej w Warszawie, sygn. 1243;
- Teler Marek, Zagadka Iny Benity. AK-torzy kontra kolaboranci, Warszawa 2021;
- Teler Marek, Upadły Amant. Historia Igo Syma, Warszawa 2021;
- „Pamiętnik Teatralny” 1963, z. 1–4;
- „Pamiętnik Teatralny” 1997, z 1–4;
- „7 Dni” [wersje cyfrowe];
- „Nowy Kurier Warszawski” [wersje cyfrowe];
- „Warschauer Zeitung” [wersje cyfrowe].
Mapa teatrów jawnych w Generalnym Gubernatorstwie (1940–1945)
Sezon: 1940 / 1941
