Spaczona moralność
- Odnoszę wrażenie, że w Krakowie te szlachetne mury przeżerane są także przez rozpustę, zepsucie, pornografię, która obecna jest nie tylko na ulicy, ale i w domach. Pewnie nadstawiam gardło pod gilotynę, ale tak właśnie interpretuję świat "Miarki za miarkę" - mówi HELENA KAUT-HOWSON, reżyser przedstawienia w krakowskim Teatrze im. Słowackiego
Czy robi Pani przedstawienie polityczne?
- Ta sztuka na pierwszy rzut oka wydaje się być polityczna, bo traktuje o nadużyciu autorytetu władzy i sądownictwa. Ale u Szekspira zawsze jest kilka płaszczyzn, na których można interpretować jego utwory. W ostatecznym sensie ten tekst jest o kondycji i naturze człowieka, której jednoznacznie nie można ocenić, bo ona przez nas samych nie jest do końca zgłębiona. Szekspir zdumiewa w tej sztuce niezwykle współczesną diagnozą natury człowieka, diagnozą przerastającą teorie psychologów, ideologów i filozofów. Ten utwór traktujący o moralnej ambiwalencji człowieka stawia wiele pytań, ale nie daje jednoznacznych odpowiedzi.
Jakie pytania stawia Pani w tym spektaklu?
- To Szekspir je stawia, ja idę za nim. Czy można być sędzią niepokalanym? Jak to się dzieje, że ciało człowieka często reaguje inaczej niż jego umysł? Dlaczego wciąż miotamy się między dobrem, które chcemy czynić, a złem, które czynimy? Ta dwubiegunowość życia człowieka rozpostarta między dobrem a złem jest najbardziej interesująca. Ciekawi mnie sprawa moralnego kompasu w chaotycznej rzeczywistości.
Czy odpowiedzi na tak postawione pytania są w ogóle możliwe?
- Dawno przestałam szukać w spektaklach odpowiedzi, ale skupiam się na maksymalnie trafnym stawianiu pytań. Bo i nasza współczesna rzeczywistość uczy nas, że im jaśniej stawiamy odpowiedzi, tym bardziej w nie wątpimy. W człowieku nie można dostrzegać jednoznacznych pokładów dobra lub zła. Ważne jest to, co pomiędzy, wszystkie odcienie, którymi mieni się człowiek, sprzeczności, niejednoznaczności i niekonsekwencje w nim tkwiące, a także jego wewnętrzna walka i rozdarcie. Szekspir postawił przed nami wiele zagadek i równie zagadkowo zbudował ten utwór: pierwsza część ma charakter analizy psychologicznej, drugą zaś rządzi logika bajkowa. To zapewne spowodowało, że uznano ten tekst za tragikomedię.
Pani nie zgadza się z tą klasyfikacją?
- Wielkość tej sztuki polega m.in. na tym, że jej się nie da sklasyfikować. Ona jest za ironiczna na tragedię, a jej - choć żywiołowy i ostry - humor zbyt czarny na komedię.
Wielokrotnie niekonwencjonalnie, często współcześnie, odczytywała Pani klasykę. Tym razem jest podobnie: pojawią się monitory telewizyjne, muzyka braci Olesiów...
- Współczesny w tym utworze jest sam Szekspir we wskazywaniu niejednoznacznych dróg człowiekowi. Bo i człowiek w życiu zwykle kieruje się kilkoma kompasami, a nie jednym. Bo nigdy jedyna droga nie jest receptą
na życie. A że uczyniłam tę współczesność dosłowną? Zepsucie i rozpasanie, jakie wdarło się wraz z wolnością do kraju księcia z "Miarki za miarkę", stało się przyczyną jego ucieczki z ojczyzny. Podobna sytuacja zaistniała w Polsce, którą obserwuję od wielu lat z perspektywy Anglii, a teraz tutaj, na miejscu. Odnoszę wrażenie, że w Krakowie te szlachetne mury przeżerane są także przez rozpustę, zepsucie, pornografię, która obecna jest nie tylko na ulicy, ale i w domach. A do nich wdziera się m.in. przez telewizję. Do teatru także wdzierają się ostre obrazy współczesności i nie możemy tego nie zauważać. Pewnie nadstawiam gardło pod gilotynę, ale tak właśnie interpretuję świat "Miarki za miarkę", ale i ten, toczący się wokół nas. To nie jest mój sposób na odkurzanie klasyki, ale szukanie w niej tego, co nas dziś angażuje. Zależy mi na tym, żeby ta współczesność nie spłaszczała przedstawienia, ale dodała mu wymiaru metafizycznego. Uwspółcześnienie nie znaczy wulgaryzowanie czy trywializowanie. Jest szukaniem metafizyki w strywializowanym świecie.
