Artykuły

Premierowe przedstawienie trzeciego programu Pantomimy, które oglądaliśmy w dniu 24 kwietnia br. na scenie Teatru Polskiego we Wrocławiu, wskazuje na to, że program obecny różni się od poprzednich przede wszystkim kompozycyjnie. Jest bardziej zwarty i poprzez układ dostosowany do maksymalnej apercepcji widza. Po drugie aspiracje intelektualne trzeciego programu są wyższe od programów poprzednich. Treści przedstawianych obrazów są mniej znane i już przez to samo zadanie stojące przed reżyserem tego specyficznego teatru było trudniejsze. Dwa z czterech obrazów spektaklu noszą duży ładunek filozoficzny. Są to "Pozamieniane głowy" i "Woyzeck". Nowela Tomasza Manna "Pozamieniane głowy" jest liryczną i poetycką opowieścią o właściwościach ludzkiej natury, a jednocześnie filozoficznym wykładem na temat sprzeczności tkwiących w świadomości człowieka, wynikających z odmienności indywidualnego istnienia. Idąc w ślad filozofii hinduskiej Mann daje typowe dla niej rozwiązanie. Bohaterowie opowieści nie mogą znaleźć szczęścia w życiu i tęsknią do bytu doskonałego. I nawet zamienione głowy tej doskonałości w życiu jednostkowym nie dają. Szczęście można znaleźć tylko w zespoleniu, w niebycie, w nirwanie,

Tomaszewski wiernie poszedł za myślą Manna i poetycką atmosferą noweli, tworząc urocze odrealnione, pełne wschodniego czaru i wdzięku przedstawienie.

Cała zresztą pierwsza część spektaklu utrzymana jest w lekkim tonie. Zarówno "Książka" ze swoim podziałem na typy psychologiczne, czy bardzo polska w swoich tradycjach komedia "Z chłopa król" mają przede wszystkim bawić.

Część druga, tzn. "Woyzeck" jest klasycznym dramatem. Jest to tragedia prostego człowieka, który odarty z wszelkiej godności ludzkiej, doznaje od społeczeństwa samych krzywd. Pomiatany, spychany na samo dno drabiny społecznej, Woyzeck ucieka od ludzi, szuka wytchnienia w naturze. Tu dochodzi do wniosku, że przyrodzonym prawem natury jest różność i wolność, a wtedy zaczyna w nim kiełkować ziarno buntu i siły. Dręczony coraz bardziej, stara się wyzwolić od cierpień. Nienawidzi prześladowców i marzy o odwecie za doznane krzywdy. Nie mogąc znieść dłużej cierpień zabija ich przyczynę pośrednią - Marikę. Dopiero jako morderca staje się zauważony i ważny. Urasta do poziomu społecznego niebezpieczeństwa; zaczyna zagrażać światu, w którym żyje. A ten świat broni się przed nim i to jak na razie, broni skutecznie.

Autor "Woyzecka" wierzy jednakże, że dążenia do równości i wolności, nawet przy pomocy najsprawniejszego aparatu nie da się zniszczyć. Tak jak nie da się zniszczyć praw natury. I tę myśl autora świetnie rozgrywa Tomaszewski w scenie końcowej.

Tomaszewski jako reżyser dramatu Buchnera kładzie nacisk na analizę i krytykę świata, w którym żyje Woyzeck. Dlatego też poszczególne postacie i sceny ukazywane są z różnych stron. Wykazana jest głupota terror i obłuda jaka panuje w świecie Woyzecka. Terror upostaciowany w pogromcy zwierząt jest nawet mottem całego przedstawienia.

Jeżeli chodzi o stronę aktorską to "Woyzeck" jest wyrazem wzrostu poziomu artystycznego całego zespołu. Poza Tomaszewskim, który w roli Woyzecka, jak zwykle daje koncert gry, świetnie wypadł Leszek Czarnota, kreując niesympatyczną postać majora. Poza tym jest szereg, dobrych epizodów jak np. lekarz - Leona Góreckiego czy Fornal jako pogromca, sędziowie, handlarz i inni.

W innych obrazach spektaklu wyróżnili się: Aleksander Krasuski (Nanda), Janusz Pieczuro (Szridaman) w "Pozamienianych głowach", Stanisław Brzozowski w tytułowej roli "Z chłopa król" oraz wykonawcy najlepszej części intermediów "Renesans" Jon Uryga - arlekin, Pieczuro - pantalone, Kozłowski - uczony, oraz Halina Kieszczyńska.

W wypowiedziach i recenzjach z obu poprzednich programów ciągle doszukiwano się wzorów i powiązań Wrocławskiego Teatru z tradycjami pantomimy włoskiej, francuskiej, a nawet chińskiej. Trudno dziś dociec czym były uzasadnione te sądy. Obecny program wskazuje wyraźnie na to, że Henryk Tomaszewski stworzył teatr oryginalny.