Stawrogin, nasz brat
"Biesy" w reż. Marka Fiedora w Teatrze Polskim w Poznaniu. Recenzja Jacka Wakara w Foyer.
Marek Fiedor ma problem taki sam, jak inni reżyserzy, którzy mają za sobą już przynajmniej jedną inscenizację wybitną. Od tej pory wszystko, co zrobi, porównywane jest do arcydzieła. Nie ma rady, powiedzmy więc szybko, że "Biesy" przygotowane w poznańskim Teatrze Polskim nie są spektaklem na miarę opolskiej "Matki Joanny od Aniołów". Trzeba jednak dodać, że są o niebo lepsze od wielu innych jego przedstawień. Rachunek wychodzi na plus.
To widowisko zrodzone z osobistej, uważnej lektury Dostojewskiego. W centrum zdarzeń umieszcza Fiedor Stawrogina (do granic powściągliwy Michał Kaleta), innych bohaterów, choćby Wierchowieńskiego, umniejszając, traktując jak krążące wokół niego ćmy czy satelity. Stawrogin nie ma w sobie nic z wcielenia zła. Jest powszedni, zwykły. No może tylko z trochę twardszym głosem, odrobinę bardziej zaciętym spojrzeniem, mocniej niż inni zaciśniętymi ustami. Wtopiłby się w tłum, choć potrafi manipulować otoczeniem. Jest nieefektowny, ale piekielnie skuteczny. Taki Stawrogin staje się jednak jeszcze bardziej przerażający. Mógłby wstać z fotela obok na widowni, może mieszka u sąsiada lub nie daj Boże w drugim pokoju. A może widać go, gdy się spojrzy w lustro? To jest Stawrogin - nasz brat.
Fiedor prowadzi spektakl konsekwentnie. Wobec innych bohaterów Stawrogin przechodzi próby zła. Dlatego poszczególne sceny dublują się czasami, abyśmy obejrzeli je w zwielokrotnieniu. Taka konstrukcja przedstawienia każe aktorom z kilku gestów, niewielu słów budować role. Najbardziej przejmujące w swojej desperacji są kobiety - Dasza (Magdalena Płaneta) i Liza (Zina Kerste). Jakby czuciem próbowały zarazić przeraźliwie zimny świat.
Rozgrywające się za wielkimi płachtami folii (jak chciał scenograf Jan Kozikowski) przedstawienie nie usiłuje kokietować widza. Mamy pozostać na zewnątrz tego świata. Patrzeć z boku na zło. Ale na spokój nie będziemy mogli sobie pozwolić.
