Artykuły

Sposobem na aktywizację krakowskich nabrzeży Wisły ma być stawianie w ich obrębie obiektów użyteczności publicznej o ciekawej architekturze. Jednym z takich obiektów ma być nowe Muzeum Tadeusza Kantora z siedzibą Cricoteki - pisze Dawid Hajok w Gazecie Wyborczej - Kraków.

Koncepcję gmachu nowego muzeum wyłoniono w konkursie architektonicznym w 2006 roku. Nieco futurystyczny w swojej formie budynek, przywodzący na myśl kreowane w latach 60. przez grupę Archigram wizje miast przyszłości - z nadwieszonymi nad ulicami kratownicami i obiektami przypominającymi stacje kosmiczne. Obiekt ma na stałe odmienić pejzaż nabrzeża Wisły po stronie Starego Podgórza.

Architekci z pracowni nsMoonStudio Piotra Nawary oraz Agnieszki Szultk starali się, aby bryła muzeum nawiązywała do klimatu, jaki tworzy sąsiedztwo rzeki. W początkowych pracach koncepcyjnych wspierał ich jeszcze Stanisław Deńko, właściciel Biura Architektonicznego WIZJA Sp. z o.o.

Budynek - most ze stali i betonu

Nowoczesna budowla z betonu i stali w założeniu ma przykuwać uwagę, dając Krakowowi nowoczesną przeciwwagę dla historycznych symboli miasta. Poszukując odpowiedniej formy dla obiektu, który z jednej strony musiał uwzględnić szeroki program działania nowego muzealnego kompleksu, a z drugiej zmieścić się na niewielkiej działce, projektanci uznali, że budynek trzeba będzie wkopać pod i nadwiesić nad istniejącymi zabytkowymi obiektami dawnej Elektrowni Podgórskiej. Tak powstał nietypowy gmach w formie mostu przerzuconego nad starą elektrownią (podobne rozwiązanie wykorzystali autorzy projektu Centrum Nauki "Kopernik" na warszawskim Powiślu, nadwieszonego nad tunelem Wisłostrady).

Prócz betonowych fundamentów i elementów konstrukcyjnych duża część budynku realizowana jest z betonu architektonicznego. Główne wejście do gmachu, wykonane z prefabrykowanych betonowych płyt, już istnieje, podobnie jak podziemna część budynku. Zdaniem architektów eksponowany beton wraz z innymi surowymi materiałami (we wnętrzach stalowe balustrady i perforowane sufity podwieszane, na zewnątrz okładzina ze stalowych paneli i cegła) będzie decydował o wizualnej stronie obiektu, podkreślając jego monumentalizm i nietypowy układ konstrukcyjny.

Jak mówią architekci z pracowni nsMoonStudio, zależy im na naturalnych, jak najmniej przetworzonych materiałach, odpowiadających twórczej filozofii Tadeusza Kantora. Dlatego też stalowo-betonowa konstrukcja obiektu zostanie w całości obłożona ażurowymi panelami, przez które będzie można podejrzeć, co dzieje się wewnątrz muzeum. Relacje budynku z otoczeniem podkreśli także jego iluminacja.

Duży plac w postaci żelbetowej płyty wylanej metr nad poziomem chodnika połączy dziedziniec muzeum ze ścieżką biegnącą po wale bulwarów. Obiekt ma być zabezpieczony przed powodzią m.in. systemem pomp odwadniających. Główna przestrzeń wystawiennicza powstanie 13 metrów nad ziemią, w nadwieszonej konstrukcji budynku. Jej montaż - ruszyć ma z początkiem lutego - nie będzie się wiele różnił od budowy tradycyjnego mostu. Dla wykonawcy będzie to jednak trudne zadanie, ponieważ budowla zlokalizowana jest w sąsiedztwie innych budynków. - Dwa betonowe szyby klatek schodowych [ich betonowy szkielet jest już wylany - przyp. red.] utworzą podparcie stalowej konstrukcji połączonej z podporami systemem łożysk i przegubów - tłumaczy Tomasz Gomółka, architekt z pracowni nsMoonStudio. Trzecim punktem podparcia nadwieszonej konstrukcji, który podtrzymywać ma południowe skrzydło nowego budynku "zawieszonego" nad starą elektrownią, będzie podpora wahaczowa.

Istotnym elementem całości będzie zabytkowy budynek dawnej podgórskiej elektrowni. Powstaną w nim wielofunkcyjna sala audiowizualna oraz magazyny muzealne. Komin elektrowni, wystający nieco ponad dobudowaną część kompleksu, przypominać ma o pierwotnej funkcji obiektu.

Nowa siedziba Cricoteki to także nowoczesny ośrodek dokumentacji historii teatru i sztuki wizualnej, umożliwiający poszerzenie zbioru archiwaliów Cricoteki o materiały dotyczące najważniejszych zjawisk w sztuce XX wieku o charakterze nawiązującym lub zbliżonym do twórczości Kantora, a także dokumentację aktualnych wydarzeń. Znajdzie się tam również biblioteka i czytelnia.

Planowany termin oddania budynku do użytku to koniec tego roku.

Nie tylko muzeum

W efekcie rewitalizacji zabudowań Elektrowni Podgórskiej i budowy nowego obiektu przy ul. Nadwiślańskiej powstanie wielofunkcyjna instytucja kultury. W jej skład wejdą:

- Muzeum Tadeusza Kantora: to oczekiwana od lat stała ekspozycja twórczości artysty. Ta sfera przygotowana została przez artystę w ostatnich dziesięciu latach życia i pracy. Obiekty sceniczne, rekonstrukcje i rzeźby ukazujące najważniejsze etapy w twórczości Kantora czekają na miejsce dla ich ekspozycji. W tej chwili Cricoteka dysponuje największą na świecie kolekcją dzieł Kantora, na którą składają się zbiory własne (w tym kompletne przestrzenie sceniczne od "Umarłej klasy" do "Dziś są moje urodziny"), darowizny i depozyty. Jak dotąd nie udało się w całości czy choćby w większości zaprezentować kompletnej kolekcji.

- Nowoczesne centrum wystawiennicze: organizacja wystaw czasowych w nowych warunkach pozwoli na prezentacje wybranych aspektów twórczości Kantora poszerzonych o pokazy zbiorów z innych muzeów i galerii. Ta sfera stworzy możliwość twórczego podejścia zarówno do koncepcji wystawienniczych, współpracy z innymi placówkami kultury i kuratorami poszczególnych realizacji, jak też umożliwi prezentację artystów z kręgu Grupy Krakowskiej, a także twórczości młodych twórców krajowych i zagranicznych.

- Centrum teatralno-konferencyjne: sale wielofunkcyjne gotowe na przyjęcie gościnnych spektakli, prowadzenie warsztatów teatralnych, staże i praktyki umożliwiające zapoznanie się z metodą pracy artysty, historią jego dokonań teatralnych i plastycznych, warsztaty artystyczne przy współudziale i prowadzeniu ich przez zorganizowane grupy studentów uczelni artystycznych, krajowych i zagranicznych, a także programy umożliwiające staże dla osób pragnących w przyszłości zająć się zawodowo pracą organizacyjną w innych ośrodkach kultury, organizację akcji artystycznych również w przestrzeni otwartej - przystosowanej do organizacji imprez plenerowych (plac przed budynkiem o powierzchni 600 m kw. - specjalnie przystosowany do zmiany w scenę na otwartym powietrzu). Włączenie w program instytucji pokazów artystów młodego pokolenia, dla których sztuka Tadeusza Kantora jest źródłem inspiracji, pozwoli na ożywienie działalności, a przede wszystkim na przetrwanie idei artysty w żywej formie.

- Nowoczesny ośrodek dokumentacji historii teatru i sztuki wizualnej: pozwoli na poszerzenie zbioru archiwaliów Cricoteki o materiały dotyczące najważniejszych zjawisk w sztuce XX wieku o charakterze komparatystycznym dla twórczości Kantora oraz o dokumentację aktualnych wydarzeń. Celem ośrodka będzie także stworzenie działu wydawniczego, poszerzenie dokumentacji o kontekst historyczny z okresu, w którym powstawała, uzupełnienie o zbiory archiwalne dotyczące działalności grup artystycznych, z którymi współpracował Kantor, lub też z którymi czuł się silnie związany poprzez inspiracje artystyczne. Pozwoli to nie tylko dokładnie zgłębić twórczość tego artysty, ale da również świadectwo tamtych czasów. - Czytelnia Biblioteka Księgarnia: tu gromadzone będą zbiory literatury polskiej i zagranicznej z zakresu współczesnej sztuki wizualnej, teatru, architektury; stworzenie biblioteki - czytelni z zakresu historii sztuki, teatru, architektury, jak i innych zagadnień związanych z historią kultury XX wieku, także wybór czasopism krajowych i zagranicznych poświęconych sztuce oraz materiały zarejestrowane na nośnikach cyfrowych i druki tzw. ulotne to nowa inicjatywa, dzięki której do ośrodka przybywać winny coraz większe rzesze zainteresowanych.

- Centrum konserwacji sztuki współczesnej: jego celem jest stworzenie pierwszego w Polsce centrum konserwacji sztuki wideo. Planowane jest również rozwinięcie tworzonego przez Cricotekę programu konserwatorskiego z punktu widzenia zagadnienia konserwacji sztuki współczesnej przy współpracy z innymi instytucjami, jak Muzeum Narodowe, Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu, Biblioteka Jagiellońska, Archiwum Państwowe czy Akademia Sztuk Pięknych.

- Magazyn: część zbiorów, które nie znajdą miejsca na stałej ekspozycji, zostanie zmagazynowana i przechowywana w tym samym budynku.