Artykuły

Z Anną Augustynowicz rozmawia Bartłomiej Miernik

BARTŁOMIEJ MIERNIK Jak doszło do realizacji spektaklu w Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu? Czemu właśnie ten tekst wybrała Pani na swój debiut?

ANNA AUGUSTYNOWICZ "Życie wewnętrzne" było propozycją repertuarową dyrektora Macieja Grzybowskiego. Otrzymałam tekst autorskiej adaptacji Marka Koterskiego, przygotowanej na podstawie jego scenariusza filmu pod tym samym tytułem.

MIERNIK Co Panią ujęło w tym tekście najbardziej? Język Koterskiego? Trafny opis polskiej rodziny, wypranej z uczuć? Opis rzeczywistości końca lat osiemdziesiątych?

AUGUSTYNOWICZ Fascynująca wydała mi się nieprawdopodobna wprost wrażliwość na język mówiony i muzyczna niemalże kompozycja frazy. Autor zapisuje żywe postaci, które artykułują się, w moim odczuciu, poprzez język właśnie. Konsekwencją "lekkości" tego języka jest wyjątkowe dla Koterskiego poczucie humoru. Dystans do siebie samego, rodzaj autoironii i chyba w końcu miłość i szacunek dla człowieka z jego wszystkimi słabościami. Zarówno "rodzina bez uczuć", jak i "rzeczywistość końca lat osiemdziesiątych" w poetyce Koterskiego nabierają specjalnej urody. Bohaterowie Życia wewnętrznego karmią się stagnacją i nudą przestrzeni własnego M2. Nie umiejąc otworzyć perspektywy we własnym życiu, wczepieni w siebie nawzajem "trują się" w klatce rzeczywistości, po której przejechał walec PRL-u. Zarówno Adam Miauczyński, jak i jego partnerka mają poczucie degradacji: pragnęliby być gdzie indziej, niż są, być kimś więcej, niż są. Premiera teatralna utworu w 1989 roku otwierała możliwość rozmowy o kondycji Polaka - inteligenta w nabrzmiałym czasie: w przededniu ustrojowej transformacji.

MIERNIK Jak wyglądała praca nad spektaklem?

AUGUSTYNOWICZ "Życie wewnętrzne" przygotowywałam z Markiem Braunem, który zaproponował przestrzeń sceny sprowadzoną do

ideogramu. Przedstawienie powstało w oparciu o rytm języka, w poszukiwaniu sytuacji, które nie aspirowały do bycia prawdziwymi, lecz prawdopodobnymi. Odrzucały dekoracyjność, proponowały aktorowi swoisty "tor przeszkód" w grze, w której właśnie aktor staje się istotą porządku świata. Kondycja monologu powstająca wskutek braku dialogu budowała napięcie dramatyczne w "pocieraniu się monologu o monolog". To właśnie powodowało moment, w którym iskrzy. Rysowało obraz śmieszny i straszny zarazem. Aktorzy, Irena Rybicka i Marek Urbański, znakomicie wychwytywali sprzeczności własnego pokolenia. Próby prowadziłam zupełnie intuicyjnie, trzymając się reguł języka zapisanego przez autora w partyturze postaci, a powstające sceny akceptowałam lub nie na zasadzie prawda - fałsz. Didaskalia służyły bardziej analizie postaci, nie umiałam z nich skorzystać w budowaniu obrazu sceny.

MIERNIK "Życie wewnętrzne" to tekst typowy dla danego czasu, dziś już niemożliwy do zrealizowania?

AUGUSTYNOWICZ Tamto przedstawienie miało swój czas, który minął. Myślę, że spojrzenie na pokolenie dzieci Miauczyńskich, których dzisiaj można by szukać wśród obywateli "middle class na kredyt" - mogłoby dotknąć dramatu "zasiedziałej mentalności", schedy po Miauczyńskich. Czy "dramat Konrada w betonowym bloku" przechodzi na następne pokolenie - nie wiem, czy w każdym wymiarze. Kiedy dzieło filmowe staje się świadectwem czasu, w którym powstało, teatr już dawno się zestarzał. Dramat młodego inteligenta sięga dziś chyba trochę szerszych obszarów niż niemożność pomieszczenia się z nim w ciasnym M2. Kiedy myślę o Marku Koterskim jak o autorze dramatu, przypuszczam, że daje reżyserowi znakomite językowe partytury, w których ukryte są mentalne klisze przenoszone z pokolenia na pokolenie, bardzo nasze, polskie. Pytanie o możliwość ich zrealizowania po latach dotyczy, w moim odczuciu, kwestii trwania lub zerwania więzi pomiędzy Miauczyńskimi i ich dziećmi. Czasem obawiam się, że ciasnota M2 może się stać metaforą innych, bardziej wyrafinowanych przestrzeni.