Artykuły

"Lilia Weneda" napisana została w 1839 roku, drukiem ukazała się rok później, w Paryżu. Do pierwszego wydania autor dołączył "Grób Agamemnona" - fragment powstałego wcześniej, nie dokończonego poematu, wydanego pośmiertnie jako "Podróż z Neapolu do Ziemi Świętej".

Obok "Anhellego" i "Kordiana" "Lilia Weneda" jest trzecim utworem Słowackiego, w którym wieszcz daje wyraz swoim przekonaniom politycznym i społecznym, pojmowanym głęboko i z pełnym zaangażowaniem. Z tradycyjnych interpretacji utworu wiemy, że przedstawia on tragedię narodu, który ginie zarówno w wyniku własnych błędów i słabości, jak i z powodu wyjątkowo niekorzystnego, fatalnego wręcz zbiegu okoliczności. Równocześnie dramat jest satyrą na umysłowość i mentalność Polaków, na pozostałości szlacheckiego sarmatyzmu, które dawały znać o sobie także w 10 lat po upadku powstania listopadowego, w paryskim środowisku emigranckim.

"Lilia Weneda" nie spotkała się z entuzjazmem współczesnych. Może przyczyniła się do tego również forma tragedii - specyficzne pomieszanie elementów dramatu antycznego z historycznym, opartym na prasłowiańskiej legendzie. W "Liście II do Autora Irydiona" Słowacki przyznaje: "... wziąłem pół-posągową formę Eurypidesa tragedii i rzuciłem w nią wypadki wyrwane z najdawniejszych krańców przeszłości". Ważniejsza jednak niewątpliwie jest ideowa treść utworu. Otóż "Lilia Weneda" - utwór nie pozbawiony elementów komediowych, które co krok przeplatają się z tragicznymi - jest w gruncie rzeczy wnikliwą analizą, charakteru narodowego Polaków. Staje się to jeszcze bardziej wyraziste, jeżeli uświadomimy sobie, iż kluczem do odczytania utworu może być z powodzeniem "Grób Agamemnona" - istny manifest, wezwanie do walki z przeżytkami szlacheckiej obyczajowości. Dzisiejszy czytelnik i widz skłonny jest chyba widzieć w "Lilii Wenedzie" przede wszystkim te wartości ideowe, które przybliża mu i unaocznia treść "Grobu Agamemnona" - nie bez powodu przecież tekst ten dołączył Słowacki do pierwszego wydania swej tragedii. Interpretacja inscenizacyjno-reżyserska Krystyny Skuszanki wydobywa i podkreśla taką właśnie wymowę utworu.

Do tekstu dramatu w reżyserii K. Skuszanki włączone zostały fragmenty z "Kordiana", urywek z "Listu II do Autora Irydiona" oraz kilka strof z "Podróży do Ziemi Świętej" - z pieśni I, V, VIII i IX.