Artykuły

W dniach 5-11 listopada w Krzyżu Wielkopolskim (w ramach projektu "Wielkopolska: Rewolucje"), zostały przeprowadzone przez reżysera Bartka Frąckowiaka warsztaty antropologiczno-medialne dla 15 gimnazjalistów. Warsztaty inspirowane są "Wyprawą Afrykanina Lukangi Mukary w głąb Niemiec", w której Hans Paasche przedstawia w parodystycznym tonie zwyczaje niemieckie z początku XX wieku, opisane tak, jakby zachodnioeuropejski antropolog przedstawiał nieznane, obce kultury. Twórcy warsztatów postanowili powtórzyć ten gest i zaproponowali uczestnikom próbę spojrzenia na dzisiejszą rzeczywistość Krzyża okiem kogoś z zewnątrz - relacja w Dziennikunowym.pl.

Nazywam się Paasche, byłem oficerem marynarki, a teraz jestem rewolucjonistą (Berlin, 9 listopada 1918). Hans Paasche [na zdjęciu], urodzony w 1881 roku w majątku Zacisze (Waldefrieden) - położonym na terenie gminy Krzyż - jest jednym z najbardziej niezwykłych i zarazem nieznanych bohaterów Wielkopolski. Pacyfista, feminista, ekolog, wegetarianin, ale także były myśliwy i oficer nawigacji na okręcie wojennym "Bussard", strzegącym wybrzeża niemieckiej kolonii we wschodniej Afryce (ojciec Hansa był ekonomistą ze specjalizacją w zagadnieniach kolonijnych i wicemarszałkiem Reichstagu). Punktem zwrotnym w życiorysie Hansa było uczestnictwo w powstaniu Maji-Maji w koloniach niemieckich. Po powrocie do Niemiec Paasche krytykuje sposób prowadzenia wojny podczas powstania, wygłasza publicznie wykłady, w których wzywa do działań pokojowych, a także bezpośrednio interweniuje u najważniejszych polityków ówczesnych Niemiec. Tak rozpoczyna się jego droga do działalności konspiracyjnej, pacyfistycznej, społecznej i antynacjonalistycznej.

Równie niezwykła, co biografia Hansa Paasche, jest fascynacja tą postacią nauczycielki historii - Ludmiły Wicher - i jej uczniów z Gimnazjum im. Polskich Noblistów w Krzyżu Wielkopolskim. Ta niezwykła pedagog wraz z młodzieżą, przy wsparciu burmistrza Zygmunta Jasiewicza i dyrekcji szkoły, zbudowała począwszy od 2005 roku, imponujące archiwum krzyskiego bohatera. W czasie badań grupa wyruszyła śladami Hansa do Berlina: nawiązali kontakty z rodziną Paasche, jego biografem Wernerem Lange i zafascynowanym Hansem japońskim antropologiem kultury z Sapporo dr Hiroshim Odą (wszyscy oni odwiedzili krzyskie gimnazjum); uczyli się języka kisuaheli, którym porozumiewał się Paasche w Afryce i szkolili się w kuchni tanzańskiej pod okiem afrykańskiej nauczycielki, a także - podobnie jak ich bohater - uczyli się żeglarstwa.

***

Na przestrzeni 2012 roku Samorząd Województwa Wielkopolskiego zorganizował cykl projektów "Wielkopolska: Rewolucje", którego kuratorką i główną pomysłodawczynią jest Agata Siwiak.

Jest to pierwszy projekt społeczno-artystyczny prowadzony przez Departament Kultury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego na tak dużą skalę. Towarzyszy mu przekonanie, że dzięki "Rewolucjom" mieszkańcy oddalonych od centrum regionu miejscowości będą mogli spotkać się z rozmaitymi działaniami artystycznymi czołowych polskich twórców, a także - co ważniejsze - współtworzyć je.

Tak też stało się w przypadku Krzyża Wielkopolskiego, w którym w ostatnim tygodniu (5.-11 listopada) zostały przeprowadzone warsztaty antropologiczno-medialne, współorganizowane przez HOBO Art Foundation, dla 15 gimnazjalistów przez reżysera teatralnego i organizatora rozmaitych projektów edukacyjnych - Bartka Frąckowiaka, dramaturga projektu i wieloletniego twórcę warsztatów teatralnych teatr/działanie, a także cyklu edukacyjnego Turystyka Teatralna - Piotra Grzymisławskiego oraz niezwykle kreatywny, utalentowany i dynamiczny duet graficzno-fotograficzno-filmowo-warsztatowy, czyli Magdalenę Ośko i Macieja Bogunię.

Warsztaty inspirowane są "Wyprawą Afrykanina Lukangi Mukary w głąb Niemiec", w której Hans Paasche przedstawia w parodystycznym tonie zwyczaje niemieckie z początku XX wieku, opisane tak, jakby zachodnioeuropejski antropolog przedstawiał nieznane, obce kultury. Oryginalność pomysłu Paasche polega jednak na tym, że sytuacja ulega odwróceniu i narratorem jest fikcyjny Afrykanin sporządzający wnikliwe notatki na temat kultury, ekonomii i życia społecznego ówczesnych Niemiec.

Twórcy warsztatów postanowili powtórzyć ten gest i zaproponowali uczestnikom próbę spojrzenia na dzisiejszą rzeczywistość Krzyża okiem kogoś z zewnątrz; być może podróżnego, być może obserwatora obyczajowości, a może antropologa.

Podczas pierwszego dnia warsztatów uczestnicy zapoznawali się z podstawami antropologii, etnografii, krótką historią kolonializmu, teorią fotografii i kompozycji kadru. Prowadzący pokazali warsztatowiczom zdjęcia Hansa, a także artystyczne fotografie z dzisiejszej Afryki takich artystów jak Felice Beato, Leni Rifenstahl czy Pietera Hugo. Prace te stały się dla uczniów jedną z inspiracji w ich działaniach. Tego samego intensywnego dnia młodzież przeszła także do części praktycznej - wykonali parę zdjęć metodą fotografii otworkowej, a następnie uczyli się pełniejszego korzystania ze sprzętu cyfrowego, z którym to mieli pracować przez najbliższy tydzień. Na koniec spotkania instruktorzy podzielili uczestników na dwu i trzyosobowe grupy i wręczyli im aparaty cyfrowe, kamery i dyktafon.

Drugiego dnia warsztatowicze pracowali już z tekstem literackim Hansa Paasche. Podzielili się na trzy grupy, z których każda dostała losowo wybrane fragmenty "Wyprawy Afrykanina Lukangi Mukary w głąb Niemiec", na podstawie których przygotowywała pod okiem instruktora sytuację sceniczną. Po prezentacji i omówieniu tych krótkich scen teatralnych uczniowie wraz z prowadzącymi wyruszyli w przestrzeń Krzyża w poszukiwaniu materiałów. Po powrocie nastąpił przegląd wykonanej pracy oraz omówienie poszczególnych zdjęć i fragmentów filmowych.

Przez następne trzy dni uczniowie intensywnie pracowali nad zebraniem potrzebnego im materiału, w związku z czym często mogliśmy mijać młodych twórców w różnych częściach naszego miasta. Samodzielnie zabiegali o przeprowadzenie wywiadów nie tylko z osobami publicznymi jak burmistrz czy komendant policji, ale także z mieszkańcami Krzyża i wieloma przedsiębiorcami, prowadzącymi działalność w naszym mieście. W piątkowe popołudnie ponownie wspólnie z prowadzącymi oglądali efekty swoich działań i omawiali powstałe prace.

W sobotę po przedpołudniowych ostatnich działaniach w plenerze dzięki okazanej organizatorom pomocy burmistrza, a także dyrekcji gimnazjum oraz Ludmiły Wicher i Volodymira Vashchuka możliwy był wyjazd w odwiedziny do Hansa w Zaciszu. Niektórzy z uczniów byli tam pierwszy raz w życiu... Po dotarciu na miejsce uczestnicy wyprawy udali się wytyczoną przez rowerowy klub "Dynamo" ścieżką edukacyjno-przyrodniczą wokół posiadłości Paasche: najpierw weszli po schodach - jedynym ocalałym prawie w całości fragmencie domu Hansa - do nieistniejącego, niestety, już dziś miejsca, w którym mieszkał ten niezwykły człowiek, następnie wychodząc niejako bocznym wejściem domu, widzianym tylko oczyma wyobraźni, udali się na jego grób, skąd dalej ruszyli nad brzeg jeziora Głębokiego. Podczas tego spaceru Ludmiła Wicher wraz z Piotrem Grzymisławskim przypominali uczniom historię Hansa związaną właśnie z tym miejscem. Wracając w stronę ruin młyna uczestnicy wyprawy usłyszeli dziwny dźwięk stamtąd dochodzący... Nagle pojawiło się także niebieskawe światło, a słyszany warkot niebezpiecznie narastał. Wtem oczom wszystkich ukazał się niezwykły widok. Oto na słynnych "schodach do nieba" pojawił się... list od samego Hansa Paasche do odwiedzających go w tym dniu niezwykłych gości. W odpowiedzi na tę próbę nawiązania komunikacji przez właściciela Waldefrieden organizatorzy postanowili odtworzyć przywiezione z berlińskiego Archiwum Fonograficznego nagrania zebrane przez Paasche podczas jego dwóch wypraw do Afryki Wschodniej. Tym razem to nie "Marsylianka" zabrzmiała w posiadłości, lecz po ponad stu latach w jej ruinach usłyszeć mogliśmy rytualne pieśni mieszkańców terenów dzisiejszej Tanzanii, a przez moment także JEGO głos. W ten oto sposób organizatorzy i uczestnicy mogli podziękować Hansowi za jego działalność i idee jakie nam pozostawił.

Przed odjazdem obejrzeliśmy jeszcze wspólnie z duchem Hansa niektóre prace warsztatowiczów (głównie portrety), które dzięki uprzejmości państwa Paluszkiewiczów, właścicieli ekogospodarstwa "Na Łęgach", zostały wyświetlone na tle ściany lasu, otaczającego miejsce dawnej posiadłości. Później mogliśmy już tylko odjechać...

Niedziela z kolei była dniem poświęconym opracowaniu koncepcji całej wystawy i rozmowom na temat roli kuratora w kulturze oraz funkcjonowaniu sztuki w przestrzeni miasta.

Podczas tygodniowych codziennych ośmiogodzinnych spotkań i intensywnej pracy o uczestników dbała krzyska restauracja "Lubuska", zapewniając wszystkim ciepły posiłek.

W nadchodzącym tygodniu będą trwały gorączkowe przygotowania do zaprezentowania efektów prac uczestników warsztatów, których zwieńczeniem będzie dwutygodniowa wystawa prac w przestrzeni miejskiej naszego miasta.

Otwarcie wernisażu nastąpi 16 listopada o g.17 w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury, będącym partnerem tego wydarzenia. Ośrodek jest jednak tylko jednym z miejsc, w których prezentowane będą prace uczniów. Pozostałe lokalizacje jak na razie owiane są tajemnicą. Wstęp na wernisaż i wystawę jest, oczywiście, wolny.

Informacje dotyczące przebiegu prac mogą Państwo znaleźć także na poniższych stronach internetowych:

http://wielkopolska-rewolucje.pl

http://www.facebook.com/WielkopolskaRewolucje

http://jadrociemnosci.blogspot.com/2010/09/cotygodniowa-komentarzowka-6_12.html

http://www.gimnazjum-krzyz.pl/

http://mgokkrzyz.pl/index.php

Do zobaczenia!

BIOGRAMY REALIZATORÓW:

AGATA SIWIAK

Rocznik 1974. Kulturoznawczyni, kuratorka i producentka projektów teatralnych i interdyscyplinarnych. "Należy do tych kuratorów, którzy festiwal traktują jako dzieło sztuki konceptualnej, dyskursywnej. Jej autorskie projekty zawsze koncentrują się na wybranym zagadnieniu czy problemie, z którym muszą zmierzyć się zaproszeni artyści" (strona Europejskiego Kongresu Kultury). Jej ostatni autorski projekt to Trickster 2011 - program performatywny Europejskiego Kongresu Kultury (priorytetowego wydarzenia w ramach Krajowego Programu Kulturalnego Polskiej Prezydencji w Unii Europejskiej). W latach 2008 i 2009 była dyrektorem artystycznym Festiwalu Dialogu Czterech Kultur w Łodzi (wraz z Grzegorzem Niziołkiem) i wicedyrektorem Miejskiej Instytucji Kultury Miasto Dialogu w Łodzi. W latach 2004-07 związana z Narodowym Starym Teatrem w Krakowie, w którym szefowała festiwalowi baz@rt oraz zajmowała się impresariatem i projektami międzynarodowymi. W latach 2002-04 pracowała w Teatrze Polskim we Wrocławiu, gdzie wraz z Pawłem Miśkiewiczem organizowała Festiwal EuroDrama. Członkini rady programowej IETM / Network for Contemporary Performing Arts w Krakowie (2011) oraz zespołu eksperckiego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2011). Wykłada w Katedrze Teatru, Dramatu i Widowisk na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza.

BARTOSZ FRĄCKOWIAK - reżyser, autor koncepcji projektu, prowadzący warsztaty edukacyjne

Urodzony w 1982 roku w Poznaniu. Reżyser, dramaturg, producent kreatywny i kulturoznawca, absolwent Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych na Uniwersytecie Warszawskim i międzyuczelnianych studiów w Akademii 'Artes Liberales'. Doktorant i wykładowca w Katedrze Teatru, Dramatu i Widowisk UAM. Reżyser spektakli: Komornicka. Biografia pozorna (Komornicka. The Ostensible Biography) (2012), spektaklu wyróżnionego w 18. Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej, W pustyni i w puszczy. Z Sienkiewicza i z Innych (In Desert and Wilderness. After Sienkiewicz and Others) W. Szczawińskiej i B. Frąckowiaka w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu (2011), Ksiądz H., czyli Anioły w Amsterdamie na podstawie Księdza Heleny i Ostatniego Zlotu Aniołów M. Pankowskiego w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (2009) oraz Gniew w na podstawie Prowadź swój pług przez kości umarłych O. Tokarczuk w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu (2009). Dramaturg spektakli w reż. Wiktora Rubina, Agnieszki Olsten, Moniki Pęcikiewicz i Weroniki Szczawińskiej w sezonach 2005/2006-2011/2012. Autor projektu "Performatyka Warszawska", realizowanego w Instytucie Teatralnym w Warszawie i REDakcji KP (styczeń-czerwiec 2008), a także wykładu performatywnego "The Book of the Debt" zrealizowanego na zaproszenie undergroundzero festival w Clemente Soto Velez w Nowym Jorku (2012) przy wsparciu Instytutu Adama Mickiewicza. Publikował w wielu pismach kulturalnych ("Dialog", "Didaskalia", "Krytyka Polityczna", "Teatr"), a także w książkach zbiorowych w języku polskim i angielskim. Finalista konkursu "Talenty Trójki" organizowanego przez Program III Polskiego Radia. Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2011 r. Obecnie kurator "Wykładów performatywnych" realizowanych w Warszawie wspólnie przez Fundację Nowej Kultury Bęc Zmiana i HOBO Art Foundation. W ramach projektu Wielkopolska: Rewolucje przygotowuje też warsztaty i miejską grę terenową poświęconą postaci Hansa Paasche. Prezes zarządu i dyrektor programowy HOBO Art Foundtion.

PIOTR GRZYMISŁAWSKI - dramaturg projektu

Absolwent Wiedzy o teatrze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, doktorant w Katedrze Dramatu i Teatru UAM, gdzie prowadzi zajęcia z przedmiotu Teatr i Dramat Współczesny. Wiceprezes Poznańskiego Stowarzyszenia Inicjatyw Teatralnych, będącego m.in. jednym z członków założycieli Federacji madeinpoznan.org. Współorganizator cyklu warsztatów teatralnych teatr/działanie, a także cyklu edukacyjnego Turystyka Teatralna. Współtwórca i koordynator projektów Happy Project oraz Przesilenie letnie, realizowanych przez Art Stations Foundation w ramach programu Stary Browar Nowy Taniec. W czasie, kiedy nie zajmuje się teatrem i nowymi mediami, tworzy gry planszowe. Obecnie próbuje zaangażować się w rewitalizację zdegradowanych obszarów miejskich.

HOBO Art Foundation

założona w 2010 roku przez Anę Brzezińską i Bartka Frąckowiaka. Działa na rzecz rozwoju sztuk performatywnych i wizualnych, realizuje projekty z obszaru edukacji kulturalnej i artystycznej, a także produkuje i organizuje wydarzenia artystyczne wykraczające swoim zakresem poza powszechnie dostępny program kulturalny. HOBO Art Foundation promuje znoszenie granic między sztuką i nauką, a także innymi dziedzinami myśli twórczej oraz życiem codziennym, w imię zasady łączenia kreacji z badaniem. Organizacja należy do IETM (International Network for Contemporary Performing Arts) i OFOP (Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych).

Latem tego roku fundacja zorganizowała we współpracy z Instytutem Teatralnym bezpłatne warsztaty teatralne dla dzieci w Poroninie "Lato w teatrze 2012".

Ponadto Fundacja HOBO wraz z Fundacją Bęc Zmiana organizuje cykl wykładów pt. Wykłady Performatywne, których ideą jest łączenie sztuki z edukacją. Do prowadzenia wykładów zapraszani są uznani naukowcy i artyści.

HOBO Art Foundation jest także głównym producentem spektaklu Komornicka. Biografia pozorna (w roli tytułowej Anita Sokołowska - najczęściej wskazywana przez ekspertów i krytyków jako odtwórczyni najlepszej roli kobiecej w podsumowaniu mijającego sezonu teatralnego miesięcznika "Teatr"). Spektakl dostał główne wyróżnienie w tegorocznej edycji prestiżowego Ogólnopolskiego Konkursu Na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej, organizowanego przez Instytut Teatralny w Warszawie.

strona całego projektu: http://wielkopolska-rewolucje.pl/