Artykuły

TWÓRCZOŚĆ Marka Hłaski nie opuszcza ostatnio na­szych scen. Teatr Rzeczypos­politej gościł niedawno na scenie Teatru Kameralnego w Warsza­wie - przedstawienie pt.: "Repetycje Teatralne z Pięknych dwu­dziestoletnich" Marka Hłaski, przygotowane przez zespół Teat­ru Kameralnego z Wrocławia w adaptacji i reżyserii Andrzeja Czernego.

Powroty do twórczości autora "Pięknych dwudziestoletnich" łą­czą się ze wspomnieniem szcze­gólnego pejzażu w jakim żył Ma­rek Hłasko i jaki w znacznej mie­rze stwarzał sobie sam. Ale nie tylko sam. Pamiętamy żywe dys­kusje wokół tej twórczości, gwał­towne spory, nieporozumienia, sprzeczne oceny. Debiut Hłaski - (zbiór opowiadań) "Pierwszy krok w chmurach" przypadł na rok 1956. Był to, jak wiemy, czas waż­ny, burzliwy. Ale trzeba pamiętać, że ukształtowanie się postaw pi­sarza, które wpłynęły na jego twórczość - (jej wybitność i jej dramatyczność), a także i na tra­giczne zawiłości życiowej drogi zmarłego przedwcześnie autora sięgają lat o wiele wcześniej­szych. Urodzony w roku 1934, po­czątki swego świadomego myśle­nia i pierwszych doświadczeń mu­siał wiązać z latami wojny. Umysł dziecka notował wydarzenia i słowa. Przykłady poświęcenia, wiary w wartości podstawowe, za które tak często płaciło się śmier­cią. A zdarzały się gesty efektow­ne i nierzadko samobójcze. W szkole powojennej energicznie ka­rczowano pewne typy myślenia i postawy zapamiętane przez mło­dzież wyrastającą z lat dziecin­nych. W twórczości Marka Hłas­ki, w jego światopoglądzie uzew­nętrzniły się skumulowane cechy bardzo wielu ludzi zdolnych, mło­dych, którzy czuli się zawiedzeni i zdezorientowani, którym zabra­kło sił na walkę z przeciwnościa­mi i swoimi wewnętrznymi pro­blemami.

Życiorys Marka Hłaski a szczegól­nie okres przypadający na debiut książkowy jest dobrze znany. Przy­pomnę tylko, że już jego "Pierw­szy krok w chmurach" przyniósł mu sukces i rozgłos. Dwa lata później Hłasko otrzymał nagrodę literacką Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek a następnie stypendium za­graniczne. Mieszkał we Francji, Sta­nach Zjednoczonych, Izraelu i RFN, wydał za granicą kilka książek. Prag­nął wrócić do ojczyzny, choć miał wiele oporów przed podjęciem tej de­cyzji.

Stał się więc młody wówczas pisarz legendą dla jego pokolenia. Legenda już się chyba wypaliła. Zostało pi­sarstwo i poczucie wielkiego niedosy­tu u wielbicieli jego talentu. Nadesz­ły wątpliwości, ale nie wygasło zacie­kawienie tym co ostatecznie jako pi­sarz myślał, do czego dążył, czego nie mógł osiągnąć. Z perspektywy lat spokojniej i mądrzej patrzymy na je­go pisarstwo.

Z takim mądrym spokojem, ale chyba i ze smutkiem, a przede wszystkim z pietyz­mem i znajomością praw sceny Andrzej Czerny dokonał adapta­cji tekstu przez siebie wybranego. Repetycje teatralne z "Pięknych dwudziestoletnich" Marka Hłas­ki rozpisał Czerny na dwa głosy, którym jak refren wtóruje har­monia. W teatralnym programie określono poszczególne postaci bezpretensjonalnie: aktor I, aktor II i harmonista. W rolach tych wystąpili: Bronisław Wrocławski, Ryszard Kotys i Paweł Okoński. Wszystko w tym przedstawieniu jest powściągliwe: opracowanie scenograficzne i muzyczne, rola światła, rodzaj aktorstwa. Cały sztafaż służy wydobyciu wielo­wymiarowości tekstu. Służy pię­knemu przypomnieniu na scenie Hłaski szydercy, romantyka i zwyczajnie nieporadnego czło­wieka. Wrocławski teatr bez minoderyjnego wyrafinowania z piękną prostotą, ukazał nam Hłaskę takim, jakim był w malowni­czej legendzie i takiego, którego myślenie bliskie jest psychice i doświadczeniom widzów dojrzal­szych o lat dwadzieścia. Pietyzm Andrzeja Czernego dla tekstu, umiejętność wyeksponowania war­tości tego pisarstwa i stworzenia nastroju przypomina atmosferę szerzej nie znanych dziś przedsta­wień Tadeusza Kotlarczyka w Te­atrze Rapsodycznym w Krakowie. I Kotlarczyk, i Czerny potrafi­li wskrzesić to, co kiedyś przed wszechobecnością telewizji, nazy­wano magią teatru.