Artykuły

- Program Literackiego Sopotu planujemy z rocznym wyprzedzeniem. Zdecydowaliśmy się wówczas na literaturę rosyjską i do głowy nam nie przyszło, że sytuacja geopolityczna tak się potoczy. W efekcie okazuje się, że będzie to chyba jedyne wydarzenie związane z kulturą rosyjską w Polsce, już po odwołaniu oficjalnego Roku Kultury Polskiej w Rosji - mówi Joanna Cichocka-Gula, wiceprezydent Sopotu, przed rozpoczynającym się za tydzień festiwalem, podczas którego odbędą się także czytania dramatów Władimira Sorokina, Iwana Wyrypajewa i Jarosławy Pulinowicz.

Anna Umięcka: Po raz trzeci spotkamy się w Sopocie z wybitnymi autorami - reportażystami i pisarzami, by porozmawiać o literaturze i świecie. Co nas może zaskoczyć w tegorocznej Edycji Literackiego Sopotu?

Joanna Cichocka-Gula: Co roku staramy się uzupełniać festiwal o nowe elementy. W tym roku będzie dodatkowe pasmo, które poprowadzi redaktor Michał Nogaś - "Książka ze znakiem jakości Trójki". Poza tym modyfikujemy już istniejące, takie jak: Nominowani do Nike, Książka historyczna, część poświęconą książce dla dzieci połączoną z warsztatami psychologicznymi, prezentację, którą przygotowuje Tadeusz Dąbrowski, a związaną w tym roku z małymi wydawnictwami. Co roku jest też literatura wiodąca, tym razem to literatura rosyjska.

To na pewno będzie gorący punkt spotkań festiwalowych, bo nie sposób nie odnosić się do aktualnych wydarzeń na arenie międzynarodowej, a zaproszeni pisarze rosyjscy prezentują krytyczny stosunek do polityki swojego kraju.

- Program Literackiego Sopotu planujemy z rocznym wyprzedzeniem. Zdecydowaliśmy się wówczas na literaturę rosyjską i do głowy nam nie przyszło, że sytuacja geopolityczna tak się potoczy. W efekcie okazuje się, że będzie to chyba jedyne wydarzenie związane z kulturą rosyjską w Polsce, już po odwołaniu oficjalnego Roku Kultury Polskiej w Rosji.

Nie było pokusy, by zrezygnować z tego tematu?

- Nie, nigdy nie myśleliśmy kategoriami umów urzędowych, państwowych czy politycznych. Już wtedy założyliśmy, że zapraszamy osoby, którzy istnieją gdzieś obok głównego nurtu, ale są ważne dla literatury rosyjskiej. Po aneksji Krymu, tylko upewniliśmy się, że chcemy iść w tę stronę i skupić na ludziach, którzy są w opozycji do oficjalnej polityki prowadzonej przez Rosję.

Czy już wówczas myśleliście o nazwiskach, które są wymienione w programie?

- Częściowo tak. Zaprosiliśmy Władimira Sorokina ze względu na to jak pisze - nawiązuje do postmodernizmu, w Rosji to się nie podoba, i jakie miał przygody z władzą. Myśleliśmy też o Waleriju Paniuszkinie, bo po wydaniu "Rublowki" stał się ważnym głosem, który mówi o tej części Rosji, która jest imperialna i związana z władzą. Jest blogerem, publikuje teksty bardzo mocno krytykujące prezydenta Putina. W marcu na spotkaniu w Petersburgu z Jeleną Czyżową, szefową tamtejszego PEN-klubu, osobą niezwykle prominentną i będącą w opozycji, dowiedzieliśmy się, że kilka dni wcześniej w Moskwie odbyło się spotkanie intelektualistów, na którym podpisali list wyrażający sprzeciw z powodu aneksji Krymu. O czym się w Polsce niewiele mówi. Mówi się raczej o podpisujących listy poparcia. Natomiast wielu intelektualistów z Jerofiejewem i Sorokinem na czele opowiedziało się przeciw.

Program nam się rozrósł. Włączyliśmy w ten nurt dramaturgię, bo jest bardzo ważnym głosem w Rosji. Przyjadą reprezentanci trzech pokoleń: Sorokin, Iwan Wyrypajew i Jarosława Pulinowicz - uczennica Nikołaja Kolady, bardzo zdolna dramatopisarka, rozpoczynająca europejską karierę. Odbędą się spotkania i czytania ich dramatów w Teatrze Kameralnym. W koprodukcji z Teatrem Wybrzeże powstanie też spektakl, którego premierę zobaczymy podczas festiwalu. Oparty jest na sztuce Jeleny Greminy "Dwóch w twoim domu" o areszcie domowym Uładzimira Niaklajeu. Autorka to bardzo ważna postać w Rosji, stworzyła Teatr.doc w Moskwie - rodzaj teatru niezależnego opartego na dokumencie, nagraniach i relacji świadków, odnoszącego się do bieżących wydarzeń.

Czekają nas również dwie poważne debaty.

- Pierwsza to "Rosyjscy dysydenci wczoraj i dziś", którą poprowadzi Adam Michnik. Oprócz Walerija Paniuszkina wezmą w niej udział Polacy piszący o Rosji, tacy jak Marek Radziwon czy Jerzy Czech. Druga jej część poświęcona będzie polityce kulturalnej Rosji. Podyskutują m.in.: Nina Popowa, dyrektorka Muzeum Anny Achmatowej w St. Petersburgu i Marina Dawidowa, dziennikarka niezależna. Druga debata zatytułowana jest "Czy jesteśmy zakładnikami stereotypów". Usłyszymy opinie Adama Pomorskiego, Marka Radziwona, Wacława Radziwinowicza - autorów związanych z wydarzeniami na Majdanie. To będą ciekawe spotkania. Może trudne.

Program festiwalu nie jest łatwy: rosyjska literatura zaangażowana, książki autorów nominowanych do Nike, debaty polityczne i kulturalne. A wokół kluby, plaża i morze. Czy jest zapotrzebowanie na tak poważne tematy latem w Sopocie ?

- Latem rzeczywiście organizuje się dużo imprez związanych z czytaniem i propagowaniem czytelnictwa, plenerów i pikników czytelniczych, na które zaprasza się celebrytów piszących książki. Bo to są najprostsze skojarzenia: wakacje, kurort, Sopot i coś lekkiego. Oczywiście jest na to zapotrzebowanie, niech organizują je mniejsze kluby. Ale nasz festiwal jest miejski. Wymyślony i finansowany przez miasto Sopot. To misja miasta - zapraszać do dyskusji. I okazuje się po dwóch latach, że ludzie chętnie to zaproszenie przyjmują. Za pierwszym razem zgromadziliśmy czołówkę polskich reportażystów i to wzbudziło olbrzymi entuzjazm. W zeszłym roku odwiedzili nas pisarze skandynawscy, autorzy kryminałów. Nieco lżejsza forma, ale kochani przez polskich czytelników. W tym roku program jest najbardziej poważny i politycznie, mimo woli, zaangażowany, ale musimy być konsekwentni. Tyle rzeczy wokół dzieje się złych, naszym obowiązkiem jest się zaangażować.

Kto unika polityki, znajdzie coś ciekawego dla siebie?

- Tak, choć nawet strefa dla dzieci jest w tym roku zaangażowana - będziemy rozmawiać o gender. Ale można uczestniczyć w wielu interesujących warsztatach: jak zacząć pisać książki albo jak pisać bloga - dla seniorów. Zaplanowaliśmy też strefy czytania np. w parku. Będzie też bardzo ciekawe spotkanie z Boel Westin, szwedzką autorką pierwszej biografii Jansson " Tove Jansson. Mama Muminków". Przyjadą najlepsze wydawnictwa z Polski. Na festiwalu będzie miał premierę komiks powstały w oparciu o literaturę rosyjską.

Kim są odbiorcy festiwalowego programu?

- Bardzo różni - mieszkańcy Trójmiasta i turyści. Liczymy na Sopocian wracających z wakacji, bo tu wiele osób czyta książki. Ktoś mnie zapytał, czy festiwalowicze to osoby jedzące gofry i siedzące na plaży? Takie też. Festiwal ma swoją specyfikę - dzieje się w całym mieście, w przestrzeniach nieoczywistych, takich jak ogrody Muzeum Sopotu. To właśnie atut wakacji - mamy więcej czasu i możemy spotykać się w plenerze. Czasem ktoś przechodzi obok wracając z plaży, zasłucha się i zostaje.

Czy już wiadomo, co czytać będziemy w przyszłym roku?

- Skupimy się na literaturze czeskiej - może nieco lżejszej, ale też bardzo przewrotnej, czasem nawet nieco cynicznej.

***

Literacki Sopot program:

Literacki Sopot rozpocznie się w czwartek, 21 sierpnia i potrwa do niedzieli, 24 sierpnia. Wstęp na wydarzenia wolny.

Czwartek, 21 sierpnia

godz. 11-21 - Targi Książki, plac Przyjaciół Sopotu

godz. 11-19 - Park Książki, Zatoka Sztuki

godz. 11.30 - Warsztaty rodzinne - Emocje od Z do A: O dorastaniu. Czytanie książki "Nussi i coś więcej" Marka Bieńczyka, Muzeum Sopotu (zapisy: warsztaty@literackisopot.pl)

godz. 12-15 - Warsztaty dla seniorów: "Sopot - radości opisu" (Zatoka Sztuki) oraz "Blog literacki" (Miejska Biblioteka Publiczna w Sopocie)

godz. 13 - Warsztaty dla dzieci Księgarni Ambelucja: Władimir Sutiejew "Bajeczki z obrazkami", Park Książki (przed Zatoką Sztuki)

godz. 14.30 - Kulturalna Plaża Trójki: Jacek Hugo-Bader, prowadzenie: Michał Nogaś, Teatr na Plaży

godz. 15 - Książka historyczna: Weronika Grzebalska, prowadzenie: Ewa Graczyk, MBP

godz. 16.30 - Odcienie Rosji: Jelena Czyżowa, prowadzenie: Magdalena Grzebałkowska, Państwowa Galeria Sztuki

godz. 19 - Dramat rosyjski: Władimir Sorokin "Podróż poślubna", spotkanie z autorem i czytanie w reżyserii Romualda Krężla, prowadzenie: Agnieszka Lubomira Piotrowska i Justyna Sobolewska, PGS

godz. 19 - Małe jest piękne: wydawnictwo a5 - Małgorzata Knap i Krzysztof Siwczyk, prowadzenie: Tadeusz Dąbrowski, Dworek Sierakowskich

godz. 20 - Varia: Kafka w komiksie - David Mairowitz, prowadzenie: Michał Nogaś, Willa Bergera

godz. 21.30 - Koncert Gruppa Wschód/Sfinks 700 (wstęp na podstawie bezpłatnego zaproszenia dostępnego w Kawiarence - Pijalnia wody solankowej, Dom Zdrojowy, III piętro)

---

Piątek 22 sierpnia

godz. 11-21 - Targi Książki, plac Przyjaciół Sopotu

godz. 11-19 - Park Książki, Zatoka Sztuki

godz. 11.30 - Warsztaty rodzinne - Emocje od Z do A: O gender. Czytanie książki "Król zwierząt" Małgorzaty Kur/Muzeum Sopotu (zapisy: warsztaty@literackisopot.pl)

godz. 12-15 - Warsztaty dla seniorów: "Sopot - radości opisu" (Zatoka Sztuki) oraz "Blog literacki" (MBP)

godz. 13 - Warsztaty dla dzieci Księgarni Ambelucja: "Słomiany byczek" - baśń rosyjska/Park Książki (przed Zatoką Sztuki)

godz. 14.30 - Kulturalna Plaża Trójki - Boel Westin, prowadzenie: Michał Nogaś, Teatr na Plaży

godz. 15 - Książka historyczna: Włodzimierz Kalicki, prowadzenie: Magdalena Grzebałkowska, MBP

godz. 16 - Nominowani do NIKE: Patrycja Pustkowiak, Łukasz Orbitowski, prowadzenie: Juliusz Kurkiewicz, Zatoka Sztuki

godz. 16.30 - Odcienie Rosji: Walerij Paniuszkin, prowadzenie: Paweł Goźliński, PGS

godz. 18 - Literacki filmowy: "Opowieści", reżyseria: Michaił Segał, Rosja 2012, PGS

godz. 18.30 - Varia: Jerzy Czech, Klubokawiarnia 3 Siostry

godz. 19 - Dramat rosyjski: Iwan Wyrypajew "Pijani", czytanie w reżyserii Wojciecha Urbańskiego i spotkanie z autorem, prowadzenie: Agnieszka Lubomira Piotrowska, PGS

godz. 19 - Małe jest piękne: wydawnictwo Dwie Siostry - Katarzyna Domańska, Grzegorz Kasdepke, prowadzenie: Agnieszka Wolny-Hamkało, Dworek Sierakowskich

godz. 20 - Literacki filmowy: "4", reżyseria: Ilja Chrzanowski, Rosja 2004, PGS

---

Sobota 23 sierpnia

godz. 11-21 - Targi Książki, plac Przyjaciół Sopotu

godz. 11-19 - Park Książki, Zatoka Sztuki

godz. 11.30 - Warsztaty rodzinne - Emocje od Z do A: O odmienności. Czytanie książki "Niebieska niedźwiedzica" Joanny M. Chmielewskiej, Muzeum Sopotu (zapisy: warsztaty@literackisopot.pl)

godz. 13 - Warsztaty dla dzieci Księgarni Ambelucja: Recyklingowe matrioszki, Park Książki

godz. 12 - Debata: I część - Rosyjscy dysydenci wczoraj i dziś: Jerzy Czech, Adam Michnik, Walerij Paniuszkin, Marek Radziwon, prowadzenie: Grzegorz Gauden; II część - Polityka kulturalna Rosji: Nina Popowa, Marina Dawidowa, Jelena Gremina, prowadzenie: Agnieszka Lubomira Piotrowska, PGS

godz. 14.30 - Kulturalna Plaża Trójki: Sylwia Chutnik, prowadzenie: Michał Nogaś, Teatr na Plaży

godz. 15 - Książka historyczna: Anna Karolina Kłys, prowadzenie: Roman Wojciechowski, MBP

godz. 16 - Nominowani do NIKE: Małgorzata Rejmer, prowadzenie: Justyna Sobolewska, Zatoka Sztuki

godz. 16.30 - Odcienie Rosji: Aleksandra Marinina, prowadzenie: Tomasz Słomczyński, PGS

godz. 18 - Literacki filmowy: "Pochowajcie mnie pod podłogą", reżyseria: Siergiej Snieżkin, Rosja 2009, PGS

godz. 19 - Dramat rosyjski: Jarosława Pulinowicz "Żanna", czytanie w reżyserii Anety Groszyńskiej i spotkanie z autorką, prowadzenie: Agnieszka Lubomira Piotrowska, PGS

godz. 19 - Małe jest piękne: wydawnictwo Karakter - Przemek Dębowski, Piotr Rypson, prowadzenie:

Tadeusz Dąbrowski, Dworek Sierakowskich

godz. 20 - Literacki filmowy: "Geograf przepił globus", reżyseria: Aleksander Wieledinskij, Rosja 2013, PGS

---

Niedziela 24 sierpnia

godz. 11-21 - Targi Książki, plac Przyjaciół Sopotu

godz. 11-19 - Park Książki, Zatoka Sztuki

godz. 11.30 - Warsztaty rodzinne - Emocje od Z do A: O nudzie. Czytanie książki "Niebezpieczna podróż" Tove Jansson/Muzeum Sopotu (zapisy: warsztaty@literackisopot.pl)

godz. 13 - Warsztaty dla dzieci Księgarni Ambelucja: "Wdzięczność szczupaka" - baśń rosyjska, Park Książki

godz. 14.30 - Kulturalna Plaża Trójki: Mariusz Szczygieł, prowadzenie: Michał Nogaś, Teatr na Plaży

godz. 15 - Varia: Agnieszka Graff, prowadzenie: Anna Strzałkowska, MBP

godz. 16 - Nominowani do Nike: Ignacy Karpowicz, prowadzenie: Juliusz Kurkiewicz/Zatoka Sztuki

godz. 16-19 - Czytamy gdzie indziej: Spacery literackie Studia Teatralnego KOŁO (zapisy: gramiejska@literackisopot.pl)

godz. 16.30 - Debata: Polacy o Rosji. Czy jesteśmy zakładnikami stereotypów? - Adam Pomorski, Marek Radziwon, Wacław Radziwinowicz, prowadzenie: Paweł Goźliński, PGS

godz. 18.30 - Varia: Anda Rottenberg, Dorota Jarecka, prowadzenie: Wojciech Ziemilski, PGS

godz. 19 - Dramat rosyjski: Jelena Gremina "Dwóch w twoim domu", spektakl w reżyserii Rudolfa Zioło, Scena Kameralna Teatru Wybrzeże (wstęp na zaproszenia)

godz. 19 - Małe jest piękne: wydawnictwo słowo/obraz terytoria - Jerzy Limon, Stanisław Rosiek, prowadzenie: Agnieszka Wolny-Hamkało, Dworek Sierakowskich.