Artykuły

- To On nauczył mnie jak śmiać się, płakać, jak kochać Mickiewicza, Wyspiańskiego, ale także Szolema Asza - o zmarłym w lipcu Szymonie Szurmieju, wieloletnim dyrektorze Teatru Żydowskiego, mówi GOŁDA TENCER. Jemu dedykuje tegoroczną edycję festiwalu Warszawa Singera.

To już jedenasta edycja festiwalu Warszawa Singera, którego pomysłodawczynią jest Gołda Tencer. Aktorka, reżyserka i piosenkarka związana z Teatrem Żydowskim w Warszawie Od 27 lat przewodniczy założonej przez siebie Fundagi Shalom, która kultywuje pamięć i tradycje żydowskie w Polsce: wspiera Centrum Kultury Jidysz, Żydowski Uniwersytet Otwarty i Uniwersytet Trzeciego Wieku, wydaje kwartalnik o literaturze i sztuce "Cwiszn".

AnnaSzawel: Przewodniczy pani Fundacji Shalom, która organizuje festiwal Warszawa Singera. Co udało się wypracować przez te ponad dziesięć lat? Z czego jest pani najbardziej dumna?

Gołda Tencer: Warszawa Singera jest jedną z aktywności, którymi zajmuje się fundacja już od 27 lat Cieszy mnie nieustające zainteresowanie Warszawą Singera, zarówno stałej widowni, jak i powiększającego się grona nowych odbiorców. Cieszy mnie też, że publiczność pokochała kulturę żydowską, tak jak ja. Co roku w sierpniu Warszawa mówi w jidysz, języku, którego nasza stolica była kolebką. Przed wojną przecież jedna trzecia mieszkańców posługiwała się jidysz. Jestem dumna z tego, że nasz festiwal stał się ważnym punktem na kulturalnej mapie stolicy. Z roku na rok festiwal się rozrasta.

- Jest jeszcze tyle do zrobienia. Bogactwo kultury żydowskiej jest niewyczerpane. Jak to mówią moi współpracownicy; "Czy już ma pani nowy pomysł? Czy możemy zacząć się bać?". Staram się też myśleć o oczekiwaniach naszych festiwalowych widzów, o tym, co ich interesuje, co chcieliby zobaczyć, kogo posłuchać. Ponadto w tym roku festiwal to nie tylko Warszawa.

Warszawa Singera zaczyna sie 23 sierpnia, a już od 8 sierpnia singerowskie wydarzenia organizowane są w Biłgoraju, Leoncinie i w Radzyminie, w miejscowościach również związanych z życiem Icchoka Beszewisa Singera.

- Zawsze chciałam, żeby festiwal wyszedł poza stolicę. Patron naszego festiwalu przyszedł na świat w Leoncinie, dzieciństwo spędził w Radzyminie, zaś młodość w Warszawie, ale także w Biłgoraju. Dlatego w tym roku podjęliśmy współpracę z włodarzami tych miejscowości. I udało się. W ostatni weekend otworzyliśmy festiwal w Biłgoraja. Odbyły się spektakle, koncerty, spotkania literackie i filmowe. Przed nami jeszcze jedno ważne wyzwanie - jesienią udajemy się za ocean. Zostaliśmy zaproszeni do Nowego Jorku, miasta, w którym Singer mieszkał i tworzył wiele lat Festiwal to blisko dwieście wydarzeń - a pani, podobno, lubi dopilnować każdego szczegółu. Czy to prawda, że jest pani "szefową totalną"? - Tak, to prawda. Lubię dopilnować każdego szczegółu. Trzeba mieć dużo miłości do tego, co się robi. Najważniejsza jest pasja. Może dzięki temu mam tyle energii, zapału i chęci do działania i przygotowywania każdej edycji? Ale festiwalu nie byłoby bez moich współpracowników: Hani Pałuby, Izy Teodorldewicz, Asi Fedorowicz, Bożeny Piki. A także bez mojego syna Dawida. Bez dziesiątek wolontariuszy. I wszystkich tych, których pamięć staramy się ocalić.

Warszawa Singera to jeden z największych festiwali kultury żydowskiej w Europie. Wśród tegorocznych gwiazd muzycznych wystąpią między innymi nowojorski kompozytor i trębacz Frank London, jeden z czołowych kantorów młodego pokolenia Yaakov Lemmer, obdarzony czterooktawowym głosem Davld D'0r z Izraela czy jeden z najbardziej wpływowych izraelskich muzyków młodego pokolenia - saksofonlsta Daniel Zamir. Kogo było najtrudniej zaprosić?

- Wszyscy chętnie się zgodzili. Długa tradycja i renoma festiwalu sprawiają, że wielu artystów zgłasza swoje projekty na długo przed kolejną planowaną edycją. Większość znamienitych artystów to moi przyjaciele, z Yaakovem Lemmerem miałam przyjemność występować w Nowym Jorku. Nowością jest Singer Jazz Festiwal. Skąd pomysł, aby z programu muzycznego festiwalu wyodrębnić koncerty jazzowe?

- W programie festiwalu zawsze było miejsce na imprezy jazzowe. Jednak w tym roku postanowiliśmy poświęcić temu osobny cykl. Poprosiłam mojego serdecznego przyjaciela Adam Barucha, wybitnego krytyka muzycznego, znawcę jazzu, aby koordynował ten projekt. I tak narodził się Singer Jazz Festiwal.

Jest jakiś moment na festiwalach Warszawa Singera, którego pani szczególnie oczekuje? Może to ten ostatni dzień, kiedy już wszyscy się rozjeżdżają, a pani może zacząć planować kolejną edycję?

- Z niecierpliwością czekam na każdy dzień festiwalu. Momentem szczególnym jest otwarcie biura festiwalowego. Ten czas, kiedy zjeżdżają się wszyscy entuzjaści festiwalu, moi przyjaciele, dawno niewidziani znajomi, na Okęciu lądują pierwsi artyści, daje mi niezwykłą energię. Mam ją przez cały festiwal i jeszcze długo po jego zakończeniu. Ostatni dzień Warszawy Singera jest zarówno piękny, jak i nostalgiczny. Trudno jest mi żegnać się ze wszystkimi, ale już wtedy zaczynam myśleć o kolejnej edycji, w głowie mam już tysiące nowych pomysłów. Festiwal kończymy "Kołysanką dla Pamięci" pod pomnikiem Bohaterów Getta, oddając hołd sześciu milionom zamordowanych Żydów.

We wstępie do tegorocznego katalogu napisała pani Jwierzę się wam, drodzy przyjaciele, że to, co dzieje się w sierpniowe dni, traktuję jako zwycięstwo życia nad śmiercią, nad zbrodnią Holokaustu".

- Zginął naród, ale kultura żydowska przetrwała i dzisiaj, kiedy na festiwalu ją upamiętniamy, jest to nasze zwycięstwo. Światło pamięci przywraca życie, od nas zależy, żeby to światło nie zgasło.

To pierwszy festiwal bez Szymona Szurmieja, wieloletniego dyrektora Teatru Żydowskiego, a prywatnie pani męża.

- To przede wszystJkim trudny czas. Cały tegoroczny festiwal jest dedykowany Szymonowi. To On nauczył mnie jak śmiać się, płakać, jak kochać Mickiewicza, Wyspiańskiego, ale także Szolema Asza. Szymon pozostawił po sobie olbrzymi bagaż życiowej mądrości i doświadczenia, które musimy przekazać następnym pokoleniom. Chcemy kontynuować Jego pracę. Smutno bez Niego.