Artykuły

"Szczury" w reż. Mai Kleczewskiej w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Pisze Jan Bończa-Szabłowski w Rzeczpospolitej.

Warszawski Powszechny wystawił " Szczury" niemieckiego noblisty Gerharta Hauptmanna w inscenizacji Mai Kleczewskiej.

Sztuka przedstawia dramat Pauliny, polskiej służącej pracującej u niemieckich mieszczan. Jej pracodawcy traktują ją bezwzględnie i zmuszają do sprzedaży dziecka, bo pani domu jest bezpłodna. Maja Kleczewska, sięgając po dramat z 1911 roku, postanowiła wraz z Łukaszem Chotkowskim przenieść go we współczesne polskie realia.

Ponieważ - jak podkreśla - uwielbia swymi spektaklami, "wbić widelec w oko widza", relację kat - ofiara rozpatrujemy, nie jak chciał Hauptmann, na przykładzie Niemców i Polki, lecz Polaków i Ukrainki. Teza dyskusyjna, lecz możliwa do obronienia.

Tyle że widelec Kleczewskiej jest jakiś tępy i słabej jakości. Wszystko się rozmywa, powracają jej stare pomysły teatralne, a reżyserka - zapraszana do realizacji sztuk w Teatrze Narodowym, teraz w Powszechnym, a wkrótce w Żydowskim - postanowiła się rozprawić z tzw. warszawką.

Lecząc kompleks niedocenianej w stolicy artystki, wzbogaca tekst Hauptmanna o satyrę na dzisiejsze mieszczaństwo. W porządku, gdy sięga po wynurzenia Michała Żebrowskie-go o swoiście rozumianym "wyższym poziomie teatru". Gorzej, gdy wrzuca do tego samego kotła inne nazwiska.

Kleczewska odreagowuje własne problemy, wkładając w usta bohaterów wypowiedzi tych, którzy nie mają do niej stosunku bałwochwalczego. Stąd przyprawianie gęby Grzegorzowi Małeckiemu, nakłonienie Marii Robaszkiewicz, by parodiowała wypowiedź Joanny Szczepkowskiej o homolobby. Są też ironicznie podane tezy Jana Englerta o rzemiośle aktorskim.

Aktorski desant z Bydgoszczy przybyły z misją deratyzacji tonie (dosłownie i w przenośni) w morzu piany, którą sam wytworzył. Tragedia Poliny w poruszającej interpretacji Karoliny Adamczyk ginie w pianie grafomanii i nieporadności reżyserskiej. Po prostu królowa jest naga. I, co gorsza, nie ma na co patrzeć.