Artykuły

Za życia niedoceniony, teraz odkrywany przez młode pokolenia melomanów. Zmarł w 1988 roku w do dziś niewyjaśnionych okolicznościach. Postać kompozytora Tomasza Sikorskiego zainspirowała reżyserkę Katarzynę Kalwat. Premiera spektaklu "Holzwege" na podstawie dramatu Marty Sokołowskiej w piątek, 15 stycznia w TR Warszawa.

Warszawa, plac Zamkowy, stan wojenny. Tomasz Sikorski stoi w sandałach oraz więziennej piżamie, pada śnieg. Naprzeciwko niego ZOMO. Sikorski krzyczy do nich: "Tu wszędzie jest więzienie!". To jedna ze scen z życia kompozytora Tomasza Sikorskiego, o której na próbach rozmawiają twórcy spektaklu "Holzwege". Artysta określany jest jako twórca minimalizmu w muzyce europejskiej, w jego pracach ważne są cisza, brzmienie, czas. Bezkompromisowo, konsekwentnie szukał swojej drogi mimo że krytyka nie dawała mu wsparcia, publiczność go nie rozumiała, a on sam bardzo osobiście i dotkliwie przeżywał zmiany w otaczającej rzeczywistości.

- Wydarzenie na placu Zamkowym rozegrało się przed 1989 rokiem, kiedy Kantor powiedział: Zburzyliśmy mury, a teraz musimy sobie wybudować nowe, żebyśmy mogli tworzyć. I paradoksalnie po tych 20 kilku latach powraca podobny rodzaj napięcia społecznego. Czy taki gest miałby dzisiaj nośność? Czy by się liczył? Krystian Lupa w swoim ostatnim monologu ze spektaklu "SPI>RA>LA" mówił, że artysta powinien być ekstremistą, wykonywać gesty mające w sobie brzytwę, rodzaj siły o charakterze społecznym - opowiada Katarzyna Kalwat, reżyserka. - Zastanawiamy się dlaczego pewne jednostki o bardzo mocnej wrażliwości jak Sikorski czy jak z tamtego okresu też Krzysztof Niemczyk, czy sięgając dalej Witkacy, reagują tak radykalnie na przemiany polityczne, które idą w kierunku państwa reżimowego - dodaje.

Fizyczny niepokój

Sztukę "Holzewege" napisała Marta Sokołowska, która by poznać życie Sikorskiego musiała przeprowadzić niemal śledztwo, bo materiałów o kompozytorze jest niewiele; rozmawiała zarówno z muzykami, krytykami jak i sąsiadami Sikorskiego. Na scenie zobaczymy aktorów TR Warszawa, ale też przyjaciela Sikorskiego Zygmunta Krauze. Przygotowanie tego przedstawienia to dla twórców, jak mówi reżyserka, osobista podróż. Metoda pracy polegająca na wykorzystaniu fikcji literackiej, materiałów dokumentalnych i muzyki awangardowej opiera się w dużym stopniu na improwizacji aktorów. - W każdym z nas, uczestników prób, ta muzyka wywołuje inny rodzaj napięcia. Sandra Korzeniak mówi, że czasami odczuwa wręcz fizyczny niepokój. Znowu ja - rodzaj oczyszczenia. Dla Marty Sokołowskiej ta muzyka jest na tyle poruszająca, że stała się inspiracją do poszukiwań i zainicjowania projektu. Twórczość Sikorskiego działa w bardzo indywidualny sposób. I zresztą to było zamierzenie autora. W tekstach-manifestach, wywiadach tłumaczył, że mówi do pojedynczego widza, odbiorcy tu i teraz. Jego muzyka jest papierkiem lakmusowym tego jaką wrażliwość ma każdy z nas - opowiada Katarzyna Kalwat.

Człowiek, który pokonuje siebie

Reżyserka po raz kolejny sięga po tekst oparty na faktach. W Teatrze WARSawy mogliśmy oglądać jej spektakl "Wasza wysokość" o Wandzie Rutkiewicz. Pod pewnymi względami himalaistka była podobna do kompozytora: tak jak on żyła w alternatywnej rzeczywistości, jakby w stanie zawieszenia. - Interesują mnie ekstremizmy międzyludzkie, pola napięcia, rodzaj siły, który sprawia, że człowiek jest w stanie pokonać siebie. Myślę, że to się wiąże z moim pierwszym wykształceniem, psychologią, którą ukończyłam na Uniwersytecie Jagiellońskim przed studiami reżyserii teatralnej w Warszawie - mówi Katarzyna Kalwat.

Poza teatrem przymierzała się także do pracy filmowca, brała udział w warsztatach z filmu dokumentalnego w ramach stypendium we Francji. Katarzyna Kalwat: - Nie wykluczam filmu na swojej drodze. Praca nad filmem dokumentalnym jest formą przyglądania się rzeczywistości, ale zupełnie inną niż teatr, dlatego, że tam jest próba uchwycenia tej rzeczywistości, a w teatrze dokument jest pretekstem do tego, żeby zanurzyć się w fikcję, własną wyobraźnię.