Psy śmierci
W sztuce {#au#1693}Hildesheimera{/#} otaczają Mary Stuart ludzie-blaszane figurki. Odtwarzają mechanicznie jeden gest, tę samą klątwę, identyczny ruch, natrętną myśl. Patrzymy na popsuty automat polityki kierowany regułami zemsty i rewanżu i na samotną królową, której nic już nie uratuje przed toporem kata.
Remigiusza Brzyka, który "Mary Stuart" wyreżyserował, historia raczej nie interesuje. Brzyk pokazał Mary Stuart tak, jak chciał autor - Wolfgang Hildesheimer. Na zasłanym bordowym kobiercem podeście oglądamy królową w nocnej koszuli. Na kilka godzin przed egzekucją. Nie jesteśmy tylko widzami. Jesteśmy świadkami śmierci, bo królowa wprost z podestu wzywa widzów na świadków, nawet jeśli sama już nie wierzy, że istnieją prawa, które mogą poddać weryfikacji grozę śmierci. Nie wierzy, że można zmienić ludzi. Zaczyna bredzić, przepowiadając minioną chwałę. Bawi się nią jak dziecko. - Nie mam już koni, a tak pięknie jeździłam konno - roztkliwia się. - Mam psy - woła do psiarczyka. Ten wnosi gipsowe figury dogów przed podest. Z majestatu nie zostało nic.
Hildesheimerowi zabrakło talentu Balzaka czy Zoli. Brzyk wrażenie mechaniczności fizjologii jego postaci jeszcze pogłębił. "Mary Stuart" to fantastyczny monodram Haliny Skoczyńskiej odegrany w gabinecie figur woskowych. Szklane oczy lorda Kent na inwalidzkim wózku, pogaduszki z katem dobrotliwym jak rzeźnik z mięsnego na rogu naszej ulicy - spektakl śmierci wcale nie jest groźny. Poraża nieodwołalnością. Kobieta o imieniu Mary sama jest sobie winna. Kapryśna miłośniczka koni i psów myśliwskich.
Kapryśna kochanka. Zostawiła za sobą nienawiść i pustkę. Upadek monarchy nie ma w sobie nic patetycznego. Tyle wiemy już po kilku minutach. Ale równie prędko dostrzegamy, iż Mary gra z nami, z oprawcami, nawet ze sobą. Nieustannie doświadczając kalectwa, powłóczy nogami, ulega paraliżowi, być może jest epileptyczką, ale znakomicie rozgrywa tę swoją ułomność. W gruncie rzeczy to ona szydzi z oprawców, choć nie jest heroiną, lecz wrakiem człowieka.
