Krzysztof Garbaczewski: Kosmos mnie wybrał
W ubiegłym roku Kosmos Witolda Gombrowicza zekranizował Andrzej Żuławski. Było głośno. Dziś do tekstu polskiego dramaturga sięga Krzysztof Garbaczewski. Będzie jeszcze głośniej. Premiera w sobotę na Scenie Kameralnej Narodowego Starego Teatru.
Krzysztof Garbaczewski z Gombrowiczem mierzył się już nieraz. W Teatrze Dramatycznym im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu wystawił Opętanych. Na scenie Teatru Dramatycznego im. Jana Kochanowskiego w Opolu przeniósł aktorów do papierowego labiryntu i na nowo opowiedział Iwonę, księżniczkę Burgunda. A w Teatrze Polskim we Wrocławiu wystawił intymny dziennik Kronos. Pod patronatem Narodowego Starego Teatru sięga do Kosmosu. Co reżysera tak pociąga w Gombrowiczu? — Jego powieści, sztuki, wyobraźnia, inteligencja, humor... Tak sobie żartuję. Witold Gombrowicz to wybitny pisarz, ale w Polsce nieco odchodzący w zapomnienie. Z klasykami tak jest — trochę udajemy, że ich znamy, bo pewne elementy języka z powieści czy sztuk Gombrowicza przeniknęły do codzienności. I to trochę nas zwalnia z dogłębnego poznawania tych twórców czy odkrywania ich na nowo. Warto ich odkrywać! Na przykład w Kosmosie Gombrowicz porusza tematy absolutnie wyjątkowe — mówi Krzysztof Garbaczewski.
Nowy język
Dlaczego akurat Kosmos zwrócił uwagę Garbaczewskiego? — U Gombrowicza Kosmos to najtwardszy orzech do zgryzienia. A póki mam jeszcze młode zęby, to bardzo chciałem się w niego wgryźć... — żartuje reżyser. I dodaje: — Wybór tekstu to zwykle proces intuicyjny. To nie ja planowałem zrobić teraz Kosmos, tylko Kosmos wybrał mnie. Odezwał się do mnie ze swojej czarnej otchłani usłanej świetlnymi punkcikami i domagał się odpowiedzi. W Kosmosie Gombrowicz próbuje rozłożyć na elementy pierwsze konstrukcję człowieka, sprawdzić jego relację ze światem, wskazuje na punkty, które rozpadają się i konstruują na nowo. Dla mnie to bardzo ciekawy proces prowadzący do odkrywania jakiegoś nowego języka. Kosmos nagle stał się dla mnie nowym językiem, mimo że kontakt z Gombrowiczem miałem spory — wyjaśnia Garbaczewski.
Język i interpretacja mogą być nowe, tekstu reżyser nie zamierza zmieniać. Podkreśla jednak, że najważniejsza jest wierność intencji. — Przygotowując Gombrowicza, zwykle podążam za literą tekstu, który nie wymaga dokładania obcych elementów. Po prostu adaptuję go na scenę. Ale w moim dążeniu za Gombrowiczem staram się być przede wszystkim wiernym jego intencji i podążać tymi samymi, jak mówił, „liniami pożądania". Chcę odtwarzać jego proces twórczy — mówi artysta.
Spotkanie Jaśminy z Witoldem
Główną rolę Krzysztof Garbaczewski zaproponował aktorce Narodowego Starego Teatru, Jaśminie Polak. Bohaterem pierwszoplanowym jest mężczyzna, Witold. — Płeć u Gombrowicza jest bardzo mobilna. Jesteśmy w takim momencie cywilizacyjnym, przynajmniej w niektórych częściach świata, że dyskusja o płci i pytanie „dlaczego mężczyzna gra kobietę lub odwrotnie" jest mniej istotne. Przyzwyczailiśmy się, że człowiek równa się mężczyzna i to głos męski opowiada nam o najbardziej wartościowych aspektach świata czy sztuki. Gombrowicz obdziera świat z powierzchownych poglądów i próbuje dobrać się do esencji. Ręka wyciągnięta w jej stronę może być damska lub męska, a to, co ręka odkryje po drugiej stronie, nie jest zależne od płci. Najważniejsza jest jednostkowa osobowość danego aktora — wyjaśnia reżyser i argumentuje wybór kobiety do roli męskiej. — Jaśmina Polak w mojej głowie i wyobraźni spotkała się z Witoldem. Ona i on nałożyli się na siebie i zlepili nie pod względem płci, ale osobowości. Jaśmina jako aktorka ma osobowość i pewną sceniczną siłę, która jest wymagana dla postaci Witolda. Nawet jeśli pobrzmiewa to niezgodnie, Jaśmina w jakimś sensie jest dla mnie Witoldem — mówi Garbaczewski.
STARY TEATR
Premiera Kosmosu 19 listopada (sobota) o godz. 19.15 na Scenie Kameralnej Narodowego Starego Teatru (Starowiślna 21). Kolejne spektakle 20, 22 i 23 listopada oraz od 20 do 22 grudnia. Bilety w cenie 35 i 55 zł na stronie stary.pl.
