Wkładanie oka do uchasalony
Krakowski Salon Poezji. Wiersze poetów baroku czytali Anna Dymna, Agnieszka Kościelniak, Edward Linde-Lubaszenko, Daniel Malchar i Bronisław Maj. Pisze Paweł Głowacki w Dzienniku Polskim.
Przy czytanym na głos wierszu Jana Andrzeja Morsztyna - a może stało się to obok Sonetu V Mikołaja Sępa Szarzyńskiego? - w każdym razie niechybnie w niedzielę, na Salonie Poezji z utworami poetów baroku, przypomniały mi się naraz obrazy Giuseppe Arcimbolda, włoskiego malarza manierysty, co tworzył u zarania epoki baroku.
Zestawiał on na płótnach rzeczy jednego gatunku, czarodziejsko układając je w figurę z gatunku zupełnie innego. Pędzlem dokładał, na ten przykład, jarzynę do jarzyny, do niej kolejną jarzynę, do niej jeszcze jedną, i jeszcze jedną, i jeszcze, i jeszcze, i jeszcze. Albo dokładał stwory morskie do stworów morskich, rośliny do roślin, zwierzęta do zwierząt, owoce do owoców, i tak dalej - a w finale okazywało się, że migotliwe te puzzle z reguły składały się w człowieka, dokładniej mówiąc: w ludzką głowę. Przypomniały się więc w niedzielę te cudeńka stare, a zwłaszcza przypomniała się ludzka twarz ulepiona z samych tylko książek. Pod skórą zrobioną z grzbietów, okładek i krawędzi kartek da się wyczuć obecność niewidocznych, ale nieuchronnych przecież słów, zdań, akapitów.
Bronisław Maj tę godzinę wymyślił i skomponował z wierszy Daniela Naborowskiego, Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Jana Andrzeja Morsztyna, Józefa Baki, Jana Dominika Morolskiego, Szymona Zimorowica, innych jeszcze. Na oboju grał Mariusz Pędziałek, czytali zaś: Anna Dymna, Agnieszka Kościelniak, Edward Linde-Lubaszenko, Daniel Malchar i Bronisław Maj.
O poezji baroku, o tej migotliwości konceptów stylistycznych, rytmicznych, metaforycznych, o tych cudeńkach finezyjnych niczym legendarne carskie jajka, gdyby je Peter Carl Fabergé ulepił ze słów, nie ze złota, szlachetnych kamieni, słoniowej kości, masy perłowej i emalii - opasłe tomy napisano. Nie czas, nie miejsce na wyliczanie wszystkich tych figur, konceptów, chwytów pisarskich. Niech starczy, iż sztuka dokładania słów do słów, czyli sztuka pisania w ogóle, zwłaszcza wierszy - w baroku osiągnęła szczyty... Teatralności? Operowości nawet? W każdym razie czytanie Maja, Malchara, Linde-Lubaszenki, Kościelniak i Dymnej miało coś z zabawy w teatrzyk słowny, w układanie maleńkich akcji z samych tylko cząstek zdań, metafor, rymów i rytmów, w dzianie się, że tak trochę ryzykownie rzecz ujmę, w migotliwe dzianie się jedynie języka.
"On wkłada nam oko do ucha" - rzekł ktoś kiedyś o legendarnym pianiście Glennie Gouldzie, grającym fugi Jana Sebastiana Bacha, króla muzyki barokowej. Można było się więc łudzić, że naraz dostrzega się jakąś realność, na przykład ludzką twarz, kiedyś rozmytą w nutach na pięciolinii, a teraz ożywianą przez Goulda, bezlitośnie celnie dokładającego dźwięk, do dźwięku, do dźwięku, do dźwięku...
W niedzielę było coś z tego przenoszenia oka do ucha. Maj, Linde-Lubaszenko, Kościelniak, Dymna i Malchar czytali ryzykownie, na krawędzi pastiszu, może nawet parodii, lecz nie staczając się ani w pastisz, ani w parodię. Bawili siebie i nas ożywianiem drobnych językowych oper, ale też nie popadali, o co przecież łatwo, w barokową magmę, w mgliste esy floresy.
Jakby mocno pamiętali, że słowo "barok" z portugalskiego pochodzi i znaczyło "zniekształconą perłę", czyli coś, co umyka perle jako takiej, co ją rozmywa, ale też jakby równie mocno pamiętali, że słowo to oznaczało także średniowieczny sylogizm, a sylogizm jest częścią logiki, logika zaś to sztuka myślenia chłodnego, czystego, krystalicznego niczym konstrukcje fug Jana Sebastiana Bacha.
