Słowianie i patrioci
Piątego dnia Opolskich Konfrontacji Teatralnych w konkursie zaprezentowano "Dziady - noc pierwszą" Adama Mickiewicza w reżyserii Piotra Tomaszuka Teatru Wierszalin z Supraśla oraz "Krakowiaków i Górali" Wojciecha Bogusławskiego w reżyserii Michała Kmiecika Teatru Polskiego w Poznaniu - pisze Piotr Urbanowicz z Nowej Siły Krytycznej.
Wierszalin zainscenizował "Dziady"[na zdjęciu] część czwartą z wyjątkami z części drugiej. Do chaty Księdza przybywa Gustaw. Opowieść o szaleństwie wynikającym ze straty ukochanej została przedstawiona zgodnie z literą dramatu. Utracona kochanka staje się alegorią nie tyle romantycznej miłości, co symbolem szerszego światopoglądu bohatera. W dialogu z racjonalnym i trzeźwo myślącym Księdzem, Gustaw forsuje przekonanie o istnieniu rzeczywistości duchów i emocji, które głębiej niż nauki wpływają na egzystencję ludzi. Ksiądz jawi się jako akuszer nowej wiary, z początku sceptyczny, musi skapitulować wobec samobójstwa Gustawa i jego przemienienia w ducha.
Inscenizacja, jak twierdzą twórcy w programie, nawiązuje do tradycji teatru metafizycznego, w którym mieszają się słowiańszczyzna i metafizyka. Atmosferę duchoty i przenikliwej ciemności przełamują szaleństwa głównego bohatera. To właśnie cierpienia Gustawa są osią spektaklu (w tej roli Rafał Gąsowski). Widać w tym zamierzeniu chęć powrotu do formuły teatru źródeł - w którym wschodnia, chrześcijańsko-pogańska obrzędowość ma przekonać o autentyczności doznawanych teatralnych uniesień. Język spektaklu wydał mi się jednak dość archaiczny. Jest w nim patetyczna pompa, niezdolna powalić na łopatki widza, który dawno już pogrzebał środki teatralne rodem z lat 60. i 70. XX wieku.
"Krakowiacy i Górale" to utwór symboliczny w historii teatru polskiego. Wyznacza początek teatru instytucjonalnego w Polsce. Był żywo odbierany przez publiczność końca XVIII wieku, wywołał ogromne emocje w Warszawie , prowokował do patriotycznych postaw. Ten wątek staje się ramą dla moralizatorskiej historii. Bogusławski w błahej opowieści o miłości przemycał wątek zjednoczenia pod sztandarem nauki (jakkolwiek dyskusyjna pozostaje wyrażona explicite w dramacie przemoc w przystosowywaniu zabobonnych kultur do wymagań nowoczesnego świata...). Tę opowieść Michał Kmiecik wraz z dramaturgiem Piotrem Morawskim przenoszą bez większych komplikacji na scenę.
Wszystko to sprawia dziwne wrażenie niedoreżyserowania. Aktorzy owszem mówią wierszem, śpiewają partie muzyczne, ale ich postaci wydają się papierowe, a obrazowane konflikty puste. Ruch sceniczny w zasadzie nie istnieje, wykonawcy zadeptują tekst. Scena tonie w chaosie. Scenografia nie dodaje żadnego znaczenia. Skonstruowane na scenie rampy (jak do ewolucji w skateparkach) miały dodawać postindustrialnego charakteru, ale nie spełniają tych założeń. Zabrakło pomysłu na ich użycie. Inne elementy odwołujące się do symboli Warszawy miały za cel przełamać akcję dramatu (która lokuje się w podkrakowskiej wsi) na rzecz metasensów. Wszystko co się dzieje na scenie jest metaforą patriotycznych starć na Krakowskim Przedmieściu (odwołujących się do tych, które wywołała premiera w 1794 roku). Są jeszcze Koziołki - więc pewnie nie tylko w Warszawie, ale i w Poznaniu, słowem w całej Polsce. Ale zarówno palma, jak i reflektory sygnalizacji świetlnej z Ronda de Gaulle'a, zamiast tworzyć harmonijną koncepcję odrzucają sztucznością. Ciekawa diagnoza twórców przedstawienia, że zgoda narodowa, o którą walczył Bogusławski, przemieniła się w pokraczną formę nacjonalizmu, przechodzi w tym przedstawieniu bez echa. Szkoda.
**
42. Opolskie Konfrontacje Teatralne "Klasyka Polska". Dzień piąty - 22 kwietnia 2017.
Adam Mickiewicz
"Dziady - noc pierwsza"
reżyseria: Piotr Tomaszuk
premiera: 29 października 2016, Teatr Wierszalin w Supraślu
występują: Monika Kwiatkowska, Sylwia Nowak, Rafał Gąsowski, Witalij Kuprianow, Dariusz Matys, Bartłomiej Olszewski, Piotr Tomaszuk
Wojciech Bogusławski
"Krakowiacy i Górale"
reżyseria: Michał Kmiecik
dramaturgia: Piotr Morawski
premiera: 19 grudnia 2015, Teatr Polski w Poznaniu
występują: Agnieszka Findysz, Barbara Krasińska, Teresa Kwiatkowska, Anna Sandowicz, Marcela Stańko, Ewa Szumska, Mariusz Adamski, Przemysław Chojęta, Piotr B. Dąbrowski, Michał Kaleta, Wojciech Kalwat, Piotr Kaźmierczak, Jakub Papuga, Paweł Siwiak, Andrzej Szubski, Wiesław Zanowicz
**
Piotr Urbanowicz - absolwent wiedzy o teatrze Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktorant w Katedrze Performatyki UJ.
