Artykuły

W coraz mniejszym stopniu, zajęci dziś wewnętrznymi sprawami i konfliktami na polu szeroko rozumianej kultury w naszym kraju, śledzimy i doceniamy dokonania artystyczne polskich twórców za granicą - o których w latach końcowych PRL-u znacznie więcej wiedzieliśmy i bardziej się nimi interesowaliśmy - pisze Or. w miesięczniku Odra.

Dopływały do nas wówczas wieści m.in. o sukcesach polskich pisarzy i artystów w Berlinie Zachodnim, do którego szczególnie po ogłoszonym w Polsce stanie wojennym trafiało spore grono utalentowanych Polaków. Obecnie bardzo rzadko nasze media czy czasopisma kulturalne poświęcają uwagę twórczości i działalności wywodzących się z Polski berlińczyków. W tym takim ich inicjatywom jak świętujący dziesięciolecie swej działalności teatr "Studio" prowadzony wspólnie przez aktorkę i reżyserkę Janinę Szarek oraz pisarza i krytyka sztuki, byłego przewodniczącego Związku Pisarzy Niemieckich Olava Münzberga. Ukazała się właśnie książka prezentująca dziesięcioletni dorobek tej sceny, a także podobny okres działalności związanej z nią berlińskiej Szkoły Aktorskiej TRANSform - "Teatr Studio am Salzufer. Tadeusz Różewicz Bühne" [na zdjęciu].

Teatr Studio am Salzufer otworzył swój pierwszy sezon premierą "Białego małżeństwa" Tadeusza Różewicza w przekładzie Henryka Bereski i reżyserii Janiny Szarek - w 2004 roku, co zbiegło się ze świętowaną przez naszych rodaków także w Niemczech datą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej i spowodowało wielkie zainteresowanie spektaklem Różewiczowskim (któremu patronował sam autor dramatu). W Studio występują i działają głównie młodzi adepci zawodu, a także plastycy, muzycy, pisarze, wśród nich studenci wspomnianej wyżej szkoły TRANSform; jak pisze we wstępie pomysłodawczyni i aktualna szefowa placówki - teatr ten wyrósł z otwarcia na młodość i kulturalne inność. Janina Szarek, kiedyś zatrudniona m.in. w Teatrze Współczesnym we Wrocławiu, już od trzydziestu lat prowadzi zajęcia artystyczne i pedagogiczne w Berlinie, a od dziesięciu lat sprawuje wraz z prof. Olavem Münzbergiem artystyczną pieczę nad Studio am Salzufer, który to teatr przyjął później dodatkową drugą nazwę: Tadeusz Różewicz Bühne. To Różewicz - podkreśla Szarek w swoim wstępie do wydanego

obecnie obszernego tomu, prezentującego i komentującego dziesięciolecie działalności sceny - stał się jakby duchem sprawczym, opiekunem i inspiratorem naszej idei. Od początku wierzył w sens tego przedsięwzięcia i dodawał nam siły.

Berlińska scena udanie promuje od dziesięciu lat polską kulturę - nie tylko teatralną - w Niemczech, grając głównie sztuki polskie dla niemieckiej publiczności po niemiecku, a także uprawiając zanikającą już w Niemczech studyjną formę teatru artystycznego. Czerpie zaś swoje pomysły i środki przekazu scenicznego głównie ze źródeł polskiej tradycji teatralnej. Do tej pory Studio zrealizowało ponad trzydzieści premier, wśród nich m.in. spektakle oparte na dramatach "Wariat i zakonnica" Witkacego (w 2005 roku), "Ławeczka" Aleksandra Gelmana, "Ich dachte du hättest kein Herz" (2005, zbiorowa reżyseria), "Stara kobieta wysiaduje" (2007, w reż. Janiny Szarek i koprodukcji z teatrem Współczesnym w Szczecinie), "Grzechy - Podróż do Jeruzalem" (2008, reż. Dzidek Starczynowski), "Anioły i świnie w Berlinie" (2014, reż. Janina Szarek według tekstów Brygidy Helbig) - by wymienić tylko kilka z zyskujących duży poklask i medialny oddźwięk przedstawień sceny. Studio am Salzufer nawiązało także kontakt ze znanymi teatrami polskimi, występowało w wielu miastach Polski, brało udział w festiwalach, takich m.in. jak Sztuk Współczesnych R@port w Gdyni, Przeglądzie Teatrów Małych Form w Szczecinie, Kleist Forum we Frankfurcie nad Odrą. Uzyskało sporo nagród, wśród nich w 2015 roku nagrodę krytyków teatralnych Międzynarodowego Instytutu Teatralnego dla Janiny Szarek za jej zasługi w promowaniu kultury teatralnej na świecie.

Informacjom ogólnym o dorobku i historii teatru oraz związanej z nim szkole TRANSform towarzyszy w obszernym tomie zestaw recenzji, esejów, wywiadów, informacji poświęconych kolejnym przedstawieniom i wydarzeniom kulturalnym inspirowanym przez scenę - pióra znanych krytyków, teatrologów i dziennikarzy, zarówno polskich, jak niemieckich. Wśród różnych tekstów tu zamieszczonych warto zwrócić uwagę na niepublikowany w Polsce wywiad z Tadeuszem Różewiczem przeprowadzony przez Olava Münzberga; sama Janina Szarek zamieszcza obok esej o dramaturgii Różewicza obecnej na scenach niemieckich i pisze o tajemnicy sukcesu polskiego autora, Różewicza, w dawnej RFN i NRD. Jest też w tomie przegląd najważniejszych recenzji ze spektakli oraz bogata bibliografia i dokumentacja obrazująca udane pierwsze dziesięciolecie berlińskiej sceny.