Artykuły

TEATR MAŁY: "Olimipja". sztuka w 3-ch aktach Franciszka Molnara. - Przekład Zdzisława Kluszczyńskiego. - Reżyseria J. Leszczyńskiego. - Dekoracja Karola Frycza.

Olimpja, trzydziestoletnia wdówka, córka księcia Platta - Ettin, inspektora kawalerji i adjutanta Jego Apostolskiej Mości, samego Franciszka Józefa (rok 1913) - księżna Olimpja kocha się do niepamięci w uroczym c. k. rotmistrzu huzarów. Ale rotmistrz Barna z pochodzenia jest chłopem, a Olimpja, jak i cała jej rodzina - to arystokracja nietylko z rodu, ale i z wyobrażeń, ze sposobu bycia, myślenia, mówienia; arystokracja prawdziwa, najprawdziwsza: taka, jaką sobie wyobraża np. kasjerka w sklepiku spożywczym. Gdy się więc Baraa oświadcza Olimpji, ta z wrodzoną sobie dystynkcją uczuć mówi mu mniej więcej w tym sensie: "Kocham cię, ale jesteś chamem, a ja, jak z tego już widzisz, jestem panią z panów, więc wyjść za ciebie nie mogę, a o romansie między nami nie może być mowy, bo miałam już romans z głową ukoronowaną: nie zmienia się przekonań monarchistycznych". (Poseł Mackiewicz z Wilna bije brawo). Raniony w samo serce, Bama knuje zemstę. Nauczy ją, co to jest pomiatać plebejuszem. Pokaże jej, że i chłopski syn potrafi być gentlemanem, godnym książąt.

W tym celu, w następnym akcie, wmawia w Olimpję, że wcale nie jest oficerem, lecz międzynarodowym złodziejem Schulze, którego teraz nerwowo poszukuje policja. I jeżeli mi się nie oddasz, to nie ucieknę, choć mogę, lecz przeciwnie, dam się aresztować, byś i ty była skompromitowana, bo cały świat przecie był świadkiem naszego flirtu. Olimpja ze wstrętem ulega. Wtedy dopiero gentleman Barna przyznaje się, że tylko figlował niewinnie, że wcale Schulzem nie jest. Okazało się jednak, że ten skrócony kurs demokratyzmu, jaki Olimpja odbyła nocą w altanie pant owej, istotnie oduczył ją pychy rodowej; przekonała się, że Barna, acz chłop, też jest człowiekiem (mężczyzną). Biedny "właściciel kuźnic" z przed 60 lat musiał tysiąc poświęceń moralnych przenieść, aby do demokracji przekonać dumną margrabiankę - Barnie starczyło pół doby: jak ta metodyka nauk poszła naprzód!

Myślę, że co dotyczy sztuki, to już nadto wystarczającą recenzję napisałem. - Jakie motywy wpływają na teatry europejskie, że sztukę typu "Olimpji" wszędzie się wystawia i prawie wszędzie liczyć ona może na powodzenie? Jeden wyraz daje tu odpowiedź: role! Role, w których temperament aktorski może się wypławić od stóp do czuba, skąpać się przeradośnie. A cóż dopiero mówić, gdy teatr ma takich aktorów, jak: Leszczyński, pani Pancewiczowa, Czaplińska! Nie wiem, czy gdziekolwiek indziej mógł być rotmistrz Barna lepszy od Leszczyńskiego. Postawa, twarz, timbre głosu, swoboda w grze i to przeurocze "nienaprawdę", jakby urodzone dla molnarowskiego "na niby". Mniej czaru w głosie, mniej ponęty męskiej w postaci, trochę tylko mniej zaczarowania w uśmiechach, maleńki odskok od tej jakiejś nieuchwytnej szlachetności, fantazji, z jaką podawał swoją scenę Barna - Schulze - a teatr może zaprotestować. Gra to Leszczyński i teatr nawet na Schulzego się godzi. Tak dalece, że gdy sztuka się kończy, gdy Bama napowrót Bamą się staje, wychodzimy z pytaniem: a jeżeli to jednak Schulze nie Bama? A niech sobie będzie i Schulze, byle był Leszczyńskim!

Tak samo największe pochwały pani Pancewicz-Leszczyńskiej za te wszystkie spojrzenia, za to ewig - weibliches z taką niemal poezją ukazane w scenach, gdzie molnarowski ersatz serca, prawdziwem sercem zastąpiła, za wszystkie usubtelnienia autorskiej papryki. No i komik nad komiki: Czaplińska! Któż nie pójdzie zobaczyć i jej, jako księżnej Platta-Ettin, któż się pozbawi tej rozkoszy śmiechu, jaki ona daje w komice "tragicznej sytuacji". Fritsche, jako zabawny inspektor kawalerji, może trochę przegrany, ale już dziś zapewne, po opanowaniu tremy, komiczny rubacha żandarmski-Dominiak, Burzyński, Munclingrowa. Fryczowe wnętrze - jak marzenie o hotelowym apartamencie. Przekład Kleszczyńskiego był tłumaczeniem i często też ratunkiem oryginału.