ONI, czyli MY
"Oni" Stanisława Ignacego Witkiewicza w reż. Piotra Ratajczaka w Teatrze Polskim w Warszawie. Pisze Tomasz Miłkowski w Przeglądzie.
Najpierw grano "Onych" jako farsę, potem jako tragedię o ładunku politycznym, a Piotr Ratajczak pokazuje ten dramat jako tragikomedię o futurystycznym zacięciu. Pisany w roku 1920 utwór był jednym z pierwszych tak silnych protestów Witkiewicza przeciw nadciągającej epoce automatyzacji, zaniku indywidualności i kresu sztuki. Autor utożsamiał koniec kultury ze zwycięstwem wypranego z ludzkich uczuć totalitaryzmu. Niewiele trzeba było zabiegów adaptacyjnych, aby katastroficzną wizję Witkacego, w której władza bierze obywateli za mordę, przybliżyć naszym czasom.
Gra toczy się jak na szachownicy. Kolekcja dzieł dawnych mistrzów, którą cieszy się Kalikst Bałandaszek, to zbiór czarnych prostokątów bez znaczenia, którego ten wyrafinowany miłośnik sztuki pozbywa się z zadziwiającą łatwością. To pierwszy krok w stronę pełnej "automatyzacji" - tradycja sztuki zostanie wyrwana z korzeniami. Ten spektakl to przede wszystkim przestroga przed smutną przyszłością, w której jednostka nie ma już nic do gadania. Zblazowany Bałandaszek w kreacji Tomasza Drabka to zadowolony z siebie konsument, pełen improduktywnej energii, na koniec zaskoczony własną bezmyślnością. Spika Hanny Skargi, prawdziwa aktorka, nie cofa się przed żadnym teatralnym wyzwaniem, świadoma, że przegrała walkę o prawdziwą miłość. Ale teatr ją zabije. Tefuan Adama Cywki, demonstrujący odruchami wymiotnymi swoje obrzydzenie sztuką, cyniczny mściciel, odtrącony mąż Spiki, na koniec staje się ofiarą własnej konspiracji. Przegrywa też Rosika Kai Kozłowskiej, która jako czarna kobieta usiłowała zawładnąć Bałandaszkiem. Urzędowy optymizm krzesze jedynie Abłoputo Antoniego Ostroucha, ale i on granie tej komedii traktuje fatalistycznie. Tu nie ma wygranych. Oni, czyli My, wszyscy dostają w kość.
