Artykuły

W Teatrze Żydowskim przy ul. Królewskiej idzie sztuka o świecie zaginionym. "Mejłech Frejłech" Jakuba Pregera w adaptacji i inscenizacji Idy Kamińskiej, a scenografii Henryka Janigi, przenosi nas do miasteczka żydowskiego, jakie jeszcze można było u nas zobaczyć przed II Wojną Światową. Obraz tego życia jest przepuszczony przez pryzmat bajki o żydowskim kopciuszku - służącej w bogatym domu sąsiadującym ze skrajną nędzą, w takim domu. gdzie meble są złocone, ale... ochrania się je pokrowcami, gdzie nawet może przybyć z wizytą hrabia, ale... austriacki.

Pryzmat bajki daje swoiste efekty. Widowisko ma olbrzymie zalety. Może służyć za wzór synchronizacji i zespołowej gry. Na tle kompozycji muzycznie pomyślanej i tanecznie podjętej (te określenia wydają mi się najtrafniejsze, choć ryzykowne), można jednak wyróżnić wrodzony komizm i wdzięk Retika, jako bębniarza, popis Skrzeszewskiej jako Reneszi, finezję Kowalskiej jako Pesełe, szczerość Ruth Kamińskiej, jako Cyrełe z Miłosnej i bogactwo wyrazu Karola Latowicza w roli tytułowej, w której zresztą miał nie lada pole do popisu.

JEDNOCZEŚNIE w Teatrze Współczesnym przy ul. Mokotowskiej idzie sztuka o świecie oddalonym, świecie, który istnieje, ale za morzami. Nie tylko dlatego, że akcja toczy się w Ameryce, ale także dlatego, że autor opowiada o przygodach, jakie co dzień marzą się sklepikarzom, dorabiającym się pół miliona, subiektom, wdowom znużonym samotnością, modystkom i starym pannom.

Farsa w 4 aktach Thorstona Wildera "Pośredniczka matrymonialna" w przekładzie Józefa Brodzkiego, reżyserii Jerzego Kreczmara i scenografii Piotra Potworowskiego jest jedną z tych amerykańskich nowych sztuk pretendujących do poetyckości, a będących oczywiście tylko poetyzowaniem na temat życia codziennego, co tak chętnie przejęła dzisiejsza dramaturgia amerykańska od wczorajszej rosyjskiej. Tę pochodność teatralnej wyobraźni północno - amerykańskiej od teatralnej wyobraźni rosyjskiej jeszcze sprzed 1914 roku z niesłychaną intuicją i znajomością rzeczy podkreślił znakomity, rewelacyjny scenograf. Opierające się na tej samej tradycji satyryczne przedstawienia, jakie niedawno oglądałem w Moskwie, bardzo mało w swej istocie różnią się od właściwości przedstawionego Gaszo czy Wildera, dość wyraźnie różniąc się przecież od stylu sztuk francuskich czy włoskich, których wpływ odczułem w "Mejłech Frejłech".

Ale są jeszcze głębsze pokrewieństwa między wyobraźnią amerykańską i rosyjską, tak wyczuwalne, mimo różnic w tezach ideowych. Idzie mi o owe przejęte od Rosjan, a przede wszystkim Czechowa, tak modne w Ameryce anglosaskiej filozofowanie, że niby życie jest już takie i tak dalej.

Dzieło wyraźnie wtórne dostało wspaniałą obwolutę artystyczną. Złożyła się na to przede wszystkim scenografia Potworowskiego, o którym można by powiedzieć, że jest takim dziwnym taszystą z sensem, taszystą zrozumiałym i celowym, co daje doskonałe teatralne efekty.

W tej oprawie dekoracyjnej i w tych kostiumach mieliśmy wspaniale popisy aktorskie, tak jednak pokierowane, że nie naruszały koncertowej zespołowości. Nie po raz pierwszy Teatr Współczesny nagradza nam czczość sztuk o wyświechtanym ładunku myślowym, doskonalą inscenizacją i grą aktorów. Każdy z burzliwie oklaskiwanych artystów zasługiwałby na oddzielne studium. Nie rozporządzając na to miejscem przynajmniej sygnalizuje rewelacyjną trójkę subiektów: Fidlera, Michnikowskiego i Fijewskiego, (pełną ciepłego uroku i ludzką, właśnie w stylu Czechowa, Gordon-Górecką jako panią Dolly, świetnie wystylizowane na modystki Dra-pińską i Merle oraz Rudzkiego i Czechowicza w niezapomnianych epizodach fryzjera i fiakra.

Probierzem wspaniałej zespołowości mogła być piosenka o rozbijaniu obozu, choć dowodów świetnej reżyserskiej ręki Kreczmara było nie brak. W potoczystym przekładzie Brodzkiego nie wiem dlaczego karczochy pozostały artichotami i dlaczego modlitwę się... odprawia. Mogły być to zresztą tylko przejęzyczenia aktorów.