Artykuły

Kilka dni temu poznaliśmy laureatów dziesiątej edycji konkursu "Jednoaktówka po śląsku" organizowanego przez Imago Public Relations, Katowice Miasto Ogrodów oraz Gazetę Wyborczą Katowice. Prezentujemy pierwszą, zwycięską sztukę autorstwa Bożeny Donnerstag.

Finał dziesiątej edycji odbył się 9 grudnia w Teatrze Korez. Na żywo, lecz bez udziału publiczności i laureatów. Odbiorcy śledzili ogłoszenie wyników online, autorzy trzech najlepszych tekstów mieli okazję dziękować jurorom konkursu przez komunikatory internetowe.

W dziesiątej edycji triumfowała autorka zabawnej sztuki z wątkiem kryminalnym - Bożena Donnerstag i jej jednoaktówka "Kradziok" zdobyły I miejsce. Poniżej publikujemy treść tej sztuki.

W kolejnych dniach opublikujemy sztuki, które w tegorocznym konkursie na "Jednoaktówkę po śląsku" zajęły II oraz III miejsce.

Więcej o dziesiątej edycji konkursu tutaj.

Bożena Donnerstag

„KRADZIOK”

Osoby :

Pistelokowo – 75+

„Wnuczek” – kole 20 lot

Lascyno, somsiadka – 60+

Żymła, somsiod – 60+

Policaj w mundurze

Bina I

Pistelokowo siedzi przi stole, rozwiązuje krzyżówka. Mruczy cosik dlo sia. Dzwoni telefon (stacjonarny). Pistelokowo wstowo, poleku idzie do telefonu dźwigo słuchawka.

PISTELOKOWO: Halo! Halo! Fto tam? Nic niy słychać! Dycki głośni godejcie, jo mom swoje lata.

Pistelokowo głosno odkłodo słuchawka. Wraco do krzyżówki, siado.

PISTELOKOWO: Jak chcom zy mnom godać, to niych się nauczom godać głośni. Przeca jo niy słysza! Jeszcze jak ktoś tam stynko choby mioł gumiklyjzy w gymbie…Abo i co gorszego robioł!

Telefon drugi roz dzwoni. Pistelokowo ciepie filok na stół i zaś po leku idzie łodebrac telefon. Widać, co jest fest zło. Dźwigo słuchawka.

PISTELOKOWO: Halo! Pytom sie grzecznie fto dzwoni, bo żech jest fest nerwyjs!!!Doczkejcie chwila, dom się na głośnomówiący, bo nic niy słysza.

Nacisko kneflik.

PISTELOKOWO: No już, terozki możecie godać. Ło co chodzi. Łod razu wom padom, że niy kupuja żodnych gorków, niy jada na żodne wywczasy ani niy ida na żodne pokazywanie wełnianych pierzin.

„WNUCZEK”: Dziyń dobry pani, jo dzwonia skiż waszego wnuka. Łon mo wielgie problymy i mnie poprosioł, co bych do wos zadzwonioł…

PISTELOKOWO: Mój wnuk padocie…mój wnuk… A ja! Wnuk!!! A jakież to łon może mieć problymy?

„WNUCZEK”: Hmmm … wiycie…finansowe…Trza mu pijondze dać, co by wyloz z tego problymu.

PISTELOKOWO: No ja, pijondze. To jak dlo wnuka, to byda mieć cosik w portmanyju. A wiela tego trza?

„WNUCZEK”: 50 chyba styknie….To możecie te pijondze przyniyść? Ja? Powiym wom kaj. Wlyźcie do banki 7, wylyźcie na przystanku „Kościoł”, wiycie kaj to, pra? I potym musicie iść…

PISTELOKOWO: Zaro, zaro, niy tak gibko… Po pierwsze - jo nikaj niy jada. Po drugie - jo niy mom zamiaru wyłazić z doma. Po trzecie - po głosie słysza, żeście som młode. Jak mój wnuk chce pijondze, to musicie się po nie do mnie przyjść, bo jo niy dom rady…

„WNUCZEK”: No ja…tego to żech niy przewidzioł…To jo zobocza czy moga do wos przyjść, doczkejcie, jo jeszcze zadzwonia.

PISTELOKOWO: Dobra synek, jo mom czas, nikaj sie niy uwijom. Zrobia sie tyju i byda czekać.

Pistelokowo odkłodo telefon, siado nazod na stołek. Godo do siebie.

PISTELOKOWO: Coż to sie mogło przytrafić, że tyn mój wnuk pijondze potrzebuje. Przeca tyn kamrat łod niego nawet mi tego niy pedzioł…Oooo wezna sie go ino na spytki, niych sam przidzie, to sie dowiym.

Bina II

Słychać klupanie do drzwi. Pistelokowo wstowa ze stołka i woło:

PISTELOKOWO: Ida ,ida, doczkejcie, przeca ja mom chore szłapy, zarozki otwierom.

Za drzwiami słychać głos:

LASCYNO: Przeca to jo, Lascyno. Łotwiyrejcie, a drabko, mom to wos świyże kreple łod prywatnego, te co lubicie.

PISTELOKOWO (otwiero drzwierza): Wlyźcie rań Klara, jo blank zapomniała ło tym, że dzisioj bydziecie. Mom frasunek i cołko noc żech niy spała. Krynciołach się jak karasol we łożku…

LASCYNO: A co sie to stało? Cosik wom dolygo? Zarozki się siednymy, zrobia nom tyju i mi wszystko powiycie.

Pistelokowo i Lascyno idom do kuchnie, rychtujom i przyłażom z szolkami i kreplami na talyrzu do izby. Siadajom do stoła.

LASCYNO: No toż godejcie Traudko, co to się dycki stało, że spanie wos łodeszło? Som żeście chore? Jakieś niyszczynście we familiji?

PISTELOKOWO: Zadzwonioł wczoraj do mnie jakisik karlus, grzeczny boł, nie powiym. Prawioł mi, co mój wnuk mo problymy i trza mu pijondze posłać…Łon mi kozołl te pijondze kajsik zawiyżć, ale jo mu godom, że nikaj z doma nie wyłaża, przeca jo mom lata!I żeby sie som po te pijondze prziszoł...

LASCYNO: Świynci Pańscy! Przeca to jest jakiś kradziok! Jo ło tym słyszała i czytała we cajtungu!

PISTELOKOWO: Jaki tam kradziok….Kamrat łod mojego wnuka przeca! Dobry synek, bo chcioł przeca pomóc! Coż wy tam tyż godocie, Klaro!!!

LASCYNO: No toż Traudko uwierzcie mi! Łone godajom ,że som kamratami łod wnuków, i że potrzebujom pijondze, bo się cosik stało, potym kożom te pijondze przyniyść w umówione miejsce. I szlus. Te wszystkie omy i opy martwiom się ło te swoje wnuki, bierom gotówka i niesom w epie tam kaj im kożom!

PISTELOKOWO: No łon mi kozoł kajś jechać z tymi pijondzami…A terozki mom czekać na telefon, bo prawioł, że zadzwoni czy przijdzie…

LASCYNO: Wy go chcecie do dom wpuścić? Kradzioka? Po moim trupie!

PISTELOKOWO: Jeronie, wy się nagodocie choby staro baba. A to jo je starszo. Przeca łon mi nic nie zrobi, dom mu te pijondze i sie pódzie.

LASCYNO: A jak wos klupnie i łokradnie? Abo i co gorsze, jak wos zabije?

PISTELOKOWO: To niy może być prowda…Tyn synek naprowdy mioł dobry głos…

LASCYNO: Wyście som uparte Traudko, jak tyn yjzel w zoo. Wiycie wiela ludzi mo dobry głos, a som fest żadne? Przeca żech sie tego niy wydumała!

PISTELOKOWO: Wierza, wom wierza, ale to co terozki mom zrobić? Łon może zaroz dzwonić?

LASCYNO: Jo sie tak myśla, co byście się z nim zgodali, niychby do wos prziszoł.

PISTELOKOWO: Klara, wy mocie cosik z głowom. Piyrwyj godocie, żeby go niy wpuszczać, bo mnie klupnie bez łeb i zabije, a terozki mo przyłazić!

LASCYNO: Toż suchejcie mnie do końca. Jak łon zadzwoni, to powiydzcie mu, że mocie te pijondze, i że mo prziłazić. A zanim łon wlezie, to jo i jeszcze ftoś, możno pogodom z Żymłom i się zgodzi, siednymy się we waszyj drugij izbie i bydymy nasłuchiwać co sie dzieje.

PISTELOKOWO (klasko w rynce) No terozki Klara mocie recht. Tak zrobiymy. Dom wom znać jak zadzwoni tyn karlus. Zoboczycie , że to je porzonny synek!

LASYCNO: Ja uhmmm. Drabko. Jeżech ciekawo.

(Pijom tyj j jedzom kreple)

Bina III

Dzwoni telefon. Pistelokowo tak gibko jak może, leci go łodebrać)

PISTELOKOWO: Halo! To jo,Trauda Pistelokowo? Fto tam godo?

„WNUCZEK”: To jo, kamrat łod wnuka. Godali my, co moga do wos przijść po te 50…Byda jutro kole szosty. Może tak być?

PISTELOKOWO: Ja synek, przyłaź, byda w doma, przeca jo nikaj niy wyłaża.

Pistelokowo rozłonczo się, biere notes, szuko czegoś i wystukuje numer. Dzwoni do Lascyny.

PISTELOKOWO: Halo, Klara!!! To jo! Kokot wylondowoł! Powtarzom kokot wylondowoł!

LASCYNO (na głośnomówiącej): Trauda! Jaki kokot? Co wyn zaś fanzolicie? Co wyście dzisiaj na łobiod zeżarli?

PISTELOKOWO: Toż we filmie boło „Oreł wylondowoł”, to jo godom, że tyn karlus, młody kokot zadzwonioł i jutro bydzie ło szosty.

LASCYNO: Kinomanka się znodła! Przida z Żymłom trzy ćwierci na szosto, coby się kajsik schować. Żymła pedzioł, co weźnie laga, jakby tymu kokotowi trza boło przyfanzolić!!!

PISTELOKOWO: Jeronie, to sie robi choby jako kryminala!!! Przeca jo herclekotów dostana łod tego wszystkiego. Ale niych bydzie. Zoboczycie, że to je porzonny synek, i niy bydziecie musieli wyłazić z tyj izby. Toż pyrsk.

Bina IV

Pistelokowo, Lascyno i Żymła z lagą w łapie stojom w izbie. Za chwila mo przyjść synek po pijondze.

LASCYNO: Traudka, to my się chowiymy, a ty ino te dźwierza przimknij, żeby my słyszeli co tam godocie. I głośno godejcie, Żymła mo aparat do ucha, ale mu cosik szwankuje.

ŻYMŁA: Mie tam nic niy szwankuje. Jak mom słyszeć to słysza. Nojważniejsze, co laga uniesa i trefia w co trza!

PISTELOKOWO: Zarozki sześć! Chowcie się, ino mi tam niy naróbcie głupot!!!

LASCYNO: Trauda, starszo kobiyta i takie bezecyństwa we łebie…

(Lascyno i Żymła idom do drugiej izby i przywierają dźwierza. W tym momeycie słychać dzwonek)

PISTELOKOWO: Już łotwiyrom!

Podłazi do drziw, poleku łotwiero. W drzwiach stoi młody synek.

„WNUCZEK”: Dziyń dobry, to jo dzwonioł do wos skuli tych pijyndzy. To jo je ino wezna i już wyłaża.

PISTELOKOWO: Doczkej, doczkej, karlusie, właź rań. Seblykej bluza, siadej sam. Zarozki ci dom cosik do picia i pogodomy. Mosz chwila?

„WNUCZEK”: No ja…ale jak to…Jo tak niy moga. Musza te pijondze zaniyść…Bo wiycie tyn wasz wnuk potrzebuje.

PISTELOKOWO: Dobra, dobra, nic mu się niy stanie jak poczeko. Siadej, zaroz dostaniesz tyju i kołocza. Lubisz?

„WNUCZEK”: Jo wszysko lubia. Moja oma tyż piykła kołocz…I robioła karminadle. U wos wonio karminadlami.

PISTELOKOWO: Bo żech miała na łobiod! Zjysz na zimno? Abo ci pokreja na sznita, jo tak lubia.

„WNUCZEK”: Ja! Niy…! Jo niy moga, jo już musza iść.

PISTELOKOWO: Siedź na rzici jak ci dobrze, zaroz dostaniesz sznita z karminadlym i tyj. Doczkej.

Pistelokowo wyłazi szykować sznita i tyj, synek siedzi, ale za chwila wstowo i patrzy bez łokno, macho do kogoś, włazi Pistelokowo z tabletym, na nim szolka i talyrz z jedzyniem)

PISTELOKOWO: Toż siadej i jydz, smacznego.

„WNUCZEK” zaczyno jeść, Pistelokowo mu sie przypatruje.

PISTELOKOWO: Tyś boł chyba fest głodny synek…Jydz, jydz, kołocza tyż się weź.

„WNUCZEK” nic niy godo, ino żuchlo. Popijo. W końcu kończy.

„WNUCZEK”: Jo wom fest dziynkuja, pomaszkecioł żech, ale jo musza te pijondze dostać i zarozki wyłaża.

PISTELOKOWO: Widzisz, że jo jest staro baba, a stare omy są wrazitkie i muszom wszystko ło wszystkich wiedzieć. Jak cie mianujom?

„WNUCZEK”: To niy je takie ważne…Jo ino pijondze zbiyrom.

PISTELOKOWO: Toż godej, przeca musza wiedzieć jak się nazywo kamrat łod mojego wnuka!

„WNUCZEK”: Marek się nazywom, ale godajom na mnie „Smarkaty”.

PISTELOKOWO: No ja ,przeca żeś je smarkaty. No i co z tym moim wnukiem. Na co mu te pijondze mosz przyniyść i czamu łon som nie wlezie?

„WNUCZEK”: Jo tam niy wiym…bo to…no jo mom te pijondze przyniyść, a fto inny je zaniesie do tego wnuka łod wos…

PISTELOKOWO: Cosik mi tukej niy gro…Chcesz pijondze do mojego wnuka, a terozki ktosik inny je zaniesie…Co jest grane „Smarkaty”?

„WNUCZEK”: Lepij bydzie jak jo już pójda, naprowdy, i dlo wos, i dlo mnie…dejcie ta kasa, i leca.

Pistelokowo biere z kapsy portmanyj, wyciągo 50 złoty.

PISTELOKOWO: Toż mosz, jak niy chesz godać, dobrze schowej i niy stroć. To jest dużo pijyndzy do mnie, tak, że uważej na to!

„WNUCZEK” : Wy mi dowocie 50 złoty???

PISTELOKOWO: A wiela? Tela boło ugodane bez telefon przeca, głucho żech niy je.

„WNUCZEK”: Boło godane 50, ale to łazioło ło 50 tysięcy!!!

PISTELOKOWO: Jo w życiu tela niy miała! Synek, czy jo wyglondom na tako, co może mieć tela? Jak bych miała 50 tysięcy, to niy jadłabych dzisioj karminadli w doma, ale frykasy we resterze!

„WNUCZEK”: Idzie pożycać…te 50 tysiyncy…

PISTELOKOWO: Jo ci dom pożycać! Łod kogo! Mądrala się znolozł! Łod kogo mom życać, łod moich kamratek emerytek, kiere w aptyce zostawiają kożdy grosz? Idź już Marek, bo żeś mnie znerwowoł!

„WNUCZEK” chowo do kapsy 50 zł, spuszczo głowa i wyłazi. Pistelokowo wyłazi za nim:

PISTELOKOWO (woło na siyni) A przyjdź zaś jutro ło 2, byda robić placki!!!

Zawiyro dźwiyrza. Z izby wyłażom Lascyno i Żymła.

PISTELOKOWO: Słyszeliście wszystko pra? I co wy na to godocie?

LASCYNO: To jest kradziok Traudko. Ino wyście go tak jakosik….Że łon zgupnął na amen!

ŻYMŁA: Mie sie zdo, że jak na niego godajom „Smarkaty”, to łon jest krótko w tyj bandzie. Niy wiy co zrobić, bo mioł przyniyśc 50 tysiyncy, a wyście mu dali 50 złoty. Jo bych chcioł widzieć jako afa zrobioł, jak żeście mu Traudko dali dużo myni niż sie wydumoł.

PISTELOKOWO: Szkoda synka…tak mie serce pikało jak łon te karminadle jodł, borocek, możno niy mo roboty, że się wzion za takie kminiynie starzyków na pyndzyje…

ŻYMŁA: Jakby chcioł robić, to by cosik znolozł. Nawet u mnie jest robota, jakby boł pracowity, to z łotwartymi ramionami. Ino niy może być kradziok i łoszust…a chyba tak jest.

PISTELOKOWO: Jo sie go jeszcze łobejrza, możno na te placki wlezie jutro…Pogodom ś’nim… I powiem wom cosik, ino niy godejcie nikaj, bo bydom prawić we familoku, że Pistelokowo je staro i już głowa mo słabo, abo i jakigo alzhajmera…Bez ta godka ło tych pijondzach i ta akcja z lagom, jo zapomniała całkiym ło najważniejszym. Przeca jo wcale niy mom wnuka… Jo mom dwie wnuczki i łobie sztudirujom, jedna we Krakowie, a drugo za granicom, w Anglii…

Bina V

Pistelokowo cosik podśpiewuje pod nosym i rozkłodo talyrze. Ciche klupanie do drzwi. Pistelokowo łotwiero, tam stoi Marek.

PISTELOKOWO: Tak żech cosik czuła w kościach, że przyjdziesz na te placki.

„WNUCZEK”: Niy, niy, jo niy skuli tych placków…Ale wonio, aże mi słabo!

PISTELOKOWO: Przeca zjysz! Napiykłach tela, że sama tego niy przerobia! Zjysz, a jak sie dychniesz, to połosprawiomy.

„WNUCZEK” posłusznie siado. Pistelokowo przynosi talyrz placków, jedzom i nic niy godajom.

„WNUCZEK”: Ale żech sie pojod…Downo żech takich palcków niy jodł pani Pistelokowo…Już niy wcisna ani jednego.

PISTELOKOWO: Toch je rada, że ci smakowało. Kartofle terozki tonie, to trza placki piec. Napij się kompotu, uwarzony z wieprzków co mom na łogrodku, tukej niydaleko.

Mroża i robia kompoty. Abo i jakie ciastko upieka z owocym. Jak to staro oma…No ale co to jo chciała pedzieć… Niy gorsz sie na mnie, żech cie wczoraj wyciepła, żech się nerwła skiż tych pijyndzy.

„WNUCZEK”: No jo właśnie w tyj sprawie…(wyciągo 50 złotych). Chciołech dać nazod.

(dowo pijondze na tisztuch)

PISTELOKOWO: Niy som już potrzebne mojymu wnukowi? A ja, zapomniałach, to je za mało!

„WNUCZEK” : Niy wiym co pedzieć…Wy mnie sam futrujecie, i placki, i karminadle, kołoczg. A jo łod wos chca tela geltu…Przeca wiym, że 50 tysięcy to niy mocie, bo przeca z westy niy wyciągniecie?

PISTELOKOWO: A co z tym moim wnukiem? Do się jakosik rada bez twoi i moi pomocy?

„WNUCZEK”: Na pewno się do… Łon… Łon mnie już niy potrzebuje. Niy kolegujymy sie nawet. To nawet niy je mój kamrat.

PISTELOKOWO: No to dobra… Marku, a mom takie pytanie, ty mosz jako robota?

„WNUCZEK”: Terozki to niy mom… Ta łostatnio ciepnołech wczora, bo mi niy leżała. To niy boła robota na mnie. Za wielgi stres, i niy na mój charakter… Niy nadowołech sie i mie wyciepli, znaczy… zwolnioł żech sie. I terozki zaś czegoś byda szukać.

PISTELOKOWO: Jo bych miała coś do ciebie… Żymła, somsiod szuko kogoś, dom ci adres.

„WNUCZEK”: Ale wy tak na poważnie? Czamu tak? Przeca wy mnie niy znocie wcale… Jo niy je taki jak wom sie wydowo… Niy je żech wcale porząnny synek…

PISTELOKOWO: Nojważniejsze, że chcesz być porzonny. A widza, że chcesz. Jak dostaniesz ta robota u Żymły, to bydzie już richtich piyrwszy krok do innego życia.

„WNUCZEK”: Nigdy żech niy spotkoł kogoś takigo jak wy… Ino moja oma boła tako, alo łona już downo na cmyntorzu…

PISTELOKOWO: Koniec szkamranio. Weź się synek za siebie, a zoboczysz, że bydom z ciebie ludzie!

Dzwonek do drzwi. Pistelokowo zrywo się i idzie do drzwi. Otwiero, w drzwiach stoi policaj

POLICAJ: Dziyń dobry, słyszeli my, że do syniorów na naszym łosiedlu dzwoniom na telefony i chcom łod nich wyłudzać pijondze metodom „na wnuczka”. U wos wszystko w porządku, Pani Pistelokowo?

PISTELOKOWO: Nojlepij jak może być. Jest u mnie mój wnuczek Marek i prawie terozki jymy placki.

KONIEC