Wysocki czci godny
"Rajskie jabłka" w reż. Żanny Gierasimowej w Teatrze Polonia w Warszawie. Pisze Janusz R. Kowalczyk w Rzeczpospolitej.
69. rocznicę urodzin rosyjskiego aktora i barda Wołodii Wysockiego warszawski Teatr Polonia uczcił udaną premierą sztuki "Rajskie jabłka" Raszyda Tuguszewa.
Los wspaniałego, choć niepokornego artysty zilustrowany został jego songami w wykonaniu Jewgienija MalinowsMego i Żanny Gierasimowej - rodaków wielkiego rosyjskiego twórcy, od lat zaaklimatyzowanych w Polsce. Gierasimowa także, wraz z Rymwidem Błaszczakiem, wyreżyserowała przedstawienie.
Piosenki Wysockiego, z pasją chrypiane przez autora przy wtórze gitary, zawsze spotykały się w Polsce z gorącym odbiorem. W końcu lat 70. krążyły u nas zarówno te oficjalnie wydane w ZSRR na płytach wytwórni Miełodia, jak i nagrania magnetofonowe. O ile pierwszych słuchało się w kiczowatych aranżacjach, o tyle jakość odbioru drugich psuł zazwyczaj nieznośny szmer, spowodowany ogromną liczbą kolejnych przekopiowań na taśmy i kasety.
Dobra znajomość repertuaru rosyjskiego barda u nas stanowi poniekąd przeszkodę w odbiorze nowych tłumaczeń. Pierwsze zaskoczenie to "Obława", która zupełnie nie przypominała szeroko rozpowszechnionej wersji Jacka Kaczmarskiego. Trzeba było jeszcze kilkunastu następnych minut i "Łaźni", by widzowie przekonali się do wykonawców.
Jednak polska fascynacja Wysockim znajduje odbicie nawet w tekście sztuki Tuguszewa. Padają nazwiska Andrzeja Wąjdy, Daniela Olbrychskiego - obecnych zresztą na premierze, z którymi rosyjskiego aktora łączyły o wiele serdeczniejsze więzi, niż wynikałoby to z planowanej wymiany kulturalnej między PRL i ZSRR.
Jest także mowa o Jerzym Hoffmanie i Krzysztofie Zanussim oraz o gorącym przyjęciu "Hamleta" z Wysockim w roli głównej, w inscenizacji Jurija Lubimowa, kiedy przedstawienie moskiewskiej Taganki w 1980 r. zawitało do Warszawy.
Tempo "Rajskich jabłek" dyktują jednak nie dialogi, ale kolejne pieśni, komentujące - i kontestujące - bezmiar szarzyzny radzieckiej rzeczywistości. Obok ich autora nieustannie krąży kobieta, nazywana wjednym z utworów rozmaitymi imionami, jakkolwiek wiadomo, że ostatnie lata życia dzielił on z francuską aktorką Mariną Vlady. Ich wzajemny zaczepno-odporny klincz wynikający z zazdrości - o sukcesy, powodzenie, fanów - budował klimat kolejnych scen. Pojawia się nawet efekt zagrożenia, gdy parze bohaterów na radzieckiej granicy odebrano paszporty. Jednak zwarty szpaler pograniczników z celnikami i komendantem placówki, jaki ruszył w ich stronę, okazał się... kolejką chętnych po autografy.
Wspomnienia z Warszawy czy Paryża przebiły wrażenia ze Stanów Zjednoczonych z Lizą Minnelli u stóp mistrza. W przerwie między pieśniami bratał się z nim sam Robert de Niro.
Aktorzy grają po polsku, z wdziękiem zmiękczając głoski, ale piosenki są śpiewane po rosyjsku, z tłumaczeniami rzutowanymi na ścianę. W tle - fragmenty radzieckich filmów propagandowych.
Niesamowita witalność, ekspresja przekazu i charakterystyczny chrapliwy baryton w głosie Jewgienija Malinowskiego sprawiają, że zapomina się, iż nie są to wykonania oryginalne. A i Żanna Gierasimowa przekonująco uosabia Marinę Vlady. Emocje obojga są niemal stale na najwyższych obrotach.
Ich nieustanna krzątanina po scenie, jak i niebywała łatwość w przechodzeniu od dialogów do śpiewu wzbudzają podziw i szacunek dla warsztatowej perfekcji rosyjskiej szkoły aktorstwa. Z "Rajskich jabłek" w Polonii wychodzi się z satysfakcją obcowania ze sztuką, która nikogo nie pozostawia obojętnym.
***
Rosyjski bard na scenie
"WYSOCKI - ZE ŚMIERCIĄ NA TY": scenariusz, scenografia i reżyseria Stanisław Nosowicz, Teatr Bagatela w Krakowie, premiera 21 maja 1988 r.
"ÓSMY KRĄG": scenariusz Bogusław Klimsa i Andrzej Zaorski, reżyseria i choreografia Jan Szurmiej, scenografia Wojciech Jankowiak, Teatr Polski we Wrocławiu, premiera 4 marca 1989 r.
"WYSOCKI!": scenariusz Irena Lewandowska i Wojciech Młynarski, reżyseria Wojciech Młynarski, choreografia Janusz Józefowicz, scenografia Marcin Stajewski, kostiumy Krystyna Zachwatowicz, Teatr Ateneum w Warszawie, premiera 8 kwietnia 1989 r.
