Artykuły

"Ojcowizna" w reż. Zbigniewa Stryja na Scenie Propozycji w Zabrzu. Pisze Małgorzata Goślińska w Gazecie Wyborczej - Katowice.

Żona górnika potrzebuje drugiego mężczyzny, który posprząta w domu i popilnuje dziecka. To ona w sztuce "Ojcowizna" jest prawdziwym aniołem.

- O Śląsku można opowiedzieć bez słów - mówi Zbigniew Stryj, reżyser "Ojcowizny". Dlatego w sztuce nie pada ani jedno słowo, co zwiększa magię wyobraźni. Welony, wianki i czerwone korale podpowiadają kiedy ślub, konfirmacja, barbórka. Sceny rozjaśnia muzyka (w piątkowy wieczór w mrocznej łaźni "ranne wstają zorze"), gra w nich światło (reflektor wyciąga ze śląskiego domu najważniejszy mebel - stół), są też tramwaje (znajdujemy się w Zabrzu przy ulicy Wolności). Lecz kim jest anioł stróż, ten zwiastun radości i smutków? Gdy młodzi w uścisku żądzy znikną ze sceny, popchnie za nimi wózek dziecięcy. Gdy zawyje alarm i górnicy przemaszerują z noszami, ustawi w izbie balię. Przecież mąż wróci, tyle że brudny.

Aktorzy tak doskonale wpisują się w konwencję niemego filmu, że nawet nie trzeba malować im zmarszczek. Żona okrywa się chustą, mąż chucha w dłonie. Idzie jesień życia. Ona nie uśmiecha się tak ponętnie jak zawsze przy deptaniu kapusty. Patrzy na niego z pobłażliwością. Bo on by już jej z tej beczki nie uniósł. Garbi się, opiera o stół. Inna rzecz, że ona włożyła dłuższą sukienkę.

"Ojcowizna" kończy się pięknie. Staruszkowie wciąż się szanują, gdy ich córka wychodzi za mąż. Między scenami zaślubin, które ujmują sztukę w klamrę, więcej jest jednak pracy i troski. Pracy żony i troski anioła. Męża wciąż nie ma w domu.

To żona nakrywa do stołu po pierwszej nocy, mąż przed szychtą musi się wyspać i tak już zostanie. Gdy ona będzie szykować mu drugie śniadanie i cerować skarpetki, on zapali papierosa nad gazetą. Czy mąż przeżył wypadek na kopalni, czy wypuszczą go z więzienia? Żona jest od tego, żeby czekać na swego bohatera.

Na szczęście ma anioła, który zdejmie skrzydła, posprząta obierki z ziemniaków i będzie bawił dziecko. - Wygoniliśmy z domostw aniołów stróżów - ubolewa reżyser. Czy kiedyś byli obecni? Niech odpowiedzą żony górników. Ja chcę wierzyć, że anioł to pieleszowe wcielenie górnika, a nie kochanek (jak on na nią patrzy!).

Publiczność domyśla się, że ten mąż ciężko haruje. Wraca do domu taki strudzony. Ale dostanie za to medal. Żona musi się obejść sztucznym kwiatkiem, który dzielny mąż zdobędzie dla niej na strzelnicy w swoje święto.

Jest w "Ojcowiźnie" scena niepozorna, której widzowie nadają rangę gromkim śmiechem. Oto narzeczony córki wkupuje się w łaski teściów wódką. Ojciec jest surowy, musi taki być, lecz chęć do napitki silniejsza. Żona sprzątnie mężowi tę flaszkę sprzed nosa, niby to sprzątając ze stołu. Nie pokaże, że ona tu rządzi. Ot, śląski stereotyp familijny, ten najbardziej krzepiący. Wszak mąż mógł się schlać, żonę stłuc i tego właśnie się spodziewałam. Oglądajmy zatem "Ojcowiznę" jak baśń, tym bardziej że w czarodziejskim rozgrywa się miejscu.

"Ojcowizna" to trzeci spektakl Sceny Propozycji, stworzonej przez "Pro Futuro", stowarzyszenie na rzecz restauracji i propagowania Sztolni Królowa Luiza w Zabrzu [na zdjęciu]. Pierwsze sztuki: "Żywi Ludzie" i "Ducha nie ujrzysz" wystawiane były w sali witrażowej Muzeum Górnictwa Węglowego, w budynku z zabytkową maszyną parową i w podziemiach kopalni. "Ojcowiznę" oglądamy w łaźni łańcuszkowej przy pubie Łaźnia 408. Reżyserem jest Zbigniew Stryj, grają Dagmara Rembecka-Ziaja (żona), Andrzej Kroczyński (mąż), Krzysztof Urbanowicz (anioł), dzieci Stryja Ola i Ania (kolejne wcielenia córki) oraz aktorzy Teatru "11" przy szkole plastycznej w Zabrzu. Spektakl widzieli zagraniczni goście i zaprosili Scenę Propozycji do Niemiec.

"Pro Futuro" chce udostępnić dla turystów zabrzański odcinek 200-letniej sztolni. Scena Propozycji promuje zabytkowe obiekty poprzemysłowe i śląską literaturę.