Artykuły

W Teatrze Wybrzeże rozpoczęły się próby do spektaklu "Łup" Joe Ortona w reżyserii Iwo Vedrala. Premiera spektaklu planowana jest na styczeń 2009 roku na Scenie Kameralnej w Sopocie.

Dzień pogrzebu. Pogrążona w smutku po stracie żony i matki rodzina, przyjaciel syna, niewinna pielęgniarka, pracownik miejskich wodociągów i toczące się po podłodze szklane oko zmarłej. Spoczywaj w spokoju, mamo - chyba że możesz się jeszcze do czegoś przydać. Ta groteskowa historia ze zwłokami w tle, balansująca na granicy farsy i kąśliwej obserwacji rzeczywistości, wyszła z pod pióra Joe Ortona - brytyjskiego prekursora kultury campowej i mistrza czarnej komedii.

W spektaklu występują: Mirosław Baka, Grzegorz Falkowski, Krzysztof Gordon, Anna Kociarz, Maciej Konopiński.

Iwo Vedral o sztuce: Łup Ortona wyprzedza graniczne doświadczenia angielskiego społeczeństwa końca lat 60-ych: zniesienie cenzury, prawne zdjęcie z homoseksualizmu odium przestępstwa oraz wyemitowanie przez BBC pierwszych odcinków Cyrku Monty Pythona. Tym łupom cywilizacji towarzyszy niemal trzydziestoprocentowe bezrobocie wśród młodych ludzi. Hieratyczne społeczeństwo brytyjskie ekshibicjonistycznie ukazało swoją drugą twarz w filmach Lindsaya Andersona i Kena Loacha.

Ponad dziesięć lat później Mike Leigh podejmuje ten dyskurs. W dzisiejszej perspektywie sztukę Ortona widzę poprzez optykę dwóch skrajnych żywiołów - komedii, groteskowej farsy w campowym wydaniu i społecznej analizy, chłodnej surowej estetycznie obserwacji. Skandalizujący, prowokacyjny Orton ze swoją groteskową śmiercią i jego dzieło - ortoneska, o pudrowym uroku scenicznego rupiecia zobaczeni w doświadczeniu przemian socjalnych połowy lat sześćdziesiątych. Estetyki żółtej łodzi podwodnej, trupa w szafie, ale też pośledniego królestwa klasy C, z jego dojmującą brzydotą i smutkiem, dorosłymi facetami pochowanymi na poddaszach swoich rodzinnych domów jak nastolatki, demonstracyjnym katolicyzmem, korupcją.

Zarzucano Ortonowi ucieczkę w farsę. Wygodny i bezpieczny kamuflaż. W wolnym, liberalnym i tolerancyjnym społeczeństwie, w którym znikają tematy tabu jego dystans i ironia nabierają całkowicie nowych znaczeń.

Joe Orton - Angielski prozaik i dramatopisarz. Od jego nazwiska pochodzi termin "ortoneska" oznaczający twórczość "oburzająco makabryczną". Autor m.in. Co widział Kamerdyner i Dobry i wierny sługa. Joe Orton zmarł tragiczną śmiercią 1967 roku w Londynie. W roku 1987 powstał film biograficzny Nadstaw uszu w reżyserii Stephena Frearsa, z Garym Oldmanem w roli głównej.