[O Zdzisławie Skowrońskim...]
O Zdzisławie Skowrońskim pisaliśmy w Teatrze Ludowym z okazji premier "Notesu" /1968, nr 11, s.46/ i "Mistrza" /1969, nr 5, s. 48/. Przedwczesna śmierć zabrała go z naszego grona 30 października 1969 r. W maju teatr TV przypomni widowisko, reżyserowane przez Jerzego Antczaka wg scenariusza Skowrońskiego, pt "Dekret". Utwór ten nagrodzono II nagrodą na konkursie na scenariusz TV. Spektakl spotkał się w roku 1966 z bardzo przychylnymi ocenami krytyki. Przypomnijmy niektóre z nich: Autor zderza w tej sztuce dwa prawa - pisał Roman Szydłowski - prawo ziemi i prawo człowieka. Z perspektywy dnia dzisiejszego ukazuje sprawy, które rozegrały się w naszym kraju na przestrzeni lat dwudziestu. Bohater sztuki, Błażej Ślimak, dawny fornal otrzymał ziemię z przydziału na podstawie dekretu o reformie rolnej w roku 1945. Ale jego synowie nie utrzymali się na gospodarce, wywędrowali do miasta. Ślimak został sam i w dwadzieścia lat po owej wielkiej radości ze zdobycia ziemi władza ludowa chce mu ją teraz odebrać. Gospodarka jest w najwyższym stopniu zaniedbana i na podstawie uchwały Rady Ministrów podlega konfiskacie. Ziemia ma swoje prawa. Z punktu widzenia interesu społecznego nie wolno zostawiać jej w rękach tego, kto nie potrafi jej obrobić, zaorać i zebrać plonów potrzebnych nie tylko dla niego. I tu dochodzi do konfliktu między prawem ziemi i prawem człowieka. Skowroński ujawnia bardzo wnikliwie skomplikowany charakter tej sprawy, przeciwstawia się mechanicznemu traktowaniu każdego zarządzenia i każdej litery prawa. Napięcie potęguje fakt, że zadecydować ma w tej sprawie sędzia, który przed dwudziestu laty przydzielił Ślimakowi ziemię, a teraz ma mu ją odebrać. Jest to symbol, ale nie tylko. Tak skonstruowana sytuacja pozwala wprowadzić głębszą i subtelniejszą motywację psychologiczną postawy i postępowania, wreszcie wahań i skrupułów sędziego i jego aplikanta. Sędzia wie więcej o świecie i ludziach, zna lepiej sprawę Ślimaka, niecodzienną, nietuzinkową.
Młody aplikant wie mało, bardzo mało. Kieruje się literą prawa, jest twardy i stanowczy. Ręka mu nie zadrży, wykona sprawnie to, co mu zlecono. I dlatego mówią o nim, że zrobi karierę. Skowroński staje w obronie socjalistycznego humanizmu, zwraca uwagą nie tylko na literę prawa, lecz także na jego intencje i na jego ducha. Staje po stronie Ślimaka i po stronie sędziego, który nie chce zniszczyć starego człowieka, byleby tylko zarządzeniu stało się zadość. Ta ludzka postawa, to chyba największa wartość "Dekretu".
0 sukcesie widowiska Skowrońskiego i Antczaka zadecydowała w znacznej mierze kreacja aktorska Kazimierza Opalińskiego w roli starego Ślimaka. "Jakaż wspaniała i pełna w swym artystycznym kształcie kreacja! - pisała Wiesława Czapińska - Opaliński był prawdziwym polski chłopem, takim, jak wielu jego poprzedników, jak Boryna i Drzymała. Jak ci, którzy ponad wszystkie wartości tego świata przełożyli fakt posiadania ziemi. Fakt rzeczywistego nad nią władania. Opaliński był zarazem drapieżny, ciepły i prawdziwy. Był szczery i wzruszający. Jakiś przejmująco ludzki, gdy wyjmował ów symboliczny dekret zza świętego obrazu". Sprawiedliwego sędziego gra Stanisław Jasiukiewicz, a jego przeciwnika aplikanta- Jan Englert. W pozostałych rolach zobaczymy: Barbarę Rachwalską, Ryszarda Pietruskiego, Jerzego Turka, Gabriela Nehrebeckiego, Józefa Nowaka, Miłosza Maszyńskiego i Jerzego Żydkiewicza.
Sztuka Skowrońskiego jest sama w sobie tematem do dyskusji. Czyja racja jest ważniejsza: starego Ślimaka czy obowiązującego prawa? Aplikanta czy sędziego? Autor nie narzuca tu swego zdania. Odpowiedź na to pytanie zostawia telewidzom. Problem jest chyba nadal aktualny, i prowokuje do dyskusji. Miejmy nadzieję, że telewidzowie będą mieli ochotę na ten temat porozmawiać.
[data publikacji nieznana]
