Świat zła
Przemoc, zdrada, mordy. Świat pozbawiony norm moralnych, w którym każdy naznaczony jest grzechem intrygi, każdy jest winny czyjejś śmierci. "Ryszard III" Williama Szekspira jest opowieścią o niezniszczalnym mechanizmie, wpisanym w historię człowieka.
Świat "Ryszarda III", królewskiej tragedii rozgrywającej się w Anglii w drugiej połowie XV wieku, reżyser i scenograf Krzysztof Nazar zredukował do minimum, do kilku znaków. Śnieżna biel sceny, przełamana kolorem gołębim, czerń kostiumów, odwołujących się do epoki, ale nie "udających" historycznych strojów, czerń stołu i czerwień detali. Poza tym - pustka. - Odwzorowywanie epoki w teatrze jest czymś z gruntu fałszywym - mówi Krzysztof Nazar. - Gotyckie okno może sprawdzić się tylko w filmie.
Autorem kostiumów jest Krzysztof Tyszkiewicz, który współpracował już z Nazarem przy gdańskim "Hamlecie". Podobnie Tomasz Wen. operator filmowy i telewizyjny realizator światła. - Światło w "Ryszardzie" jest figurą montażową, łączącą poszczególne sceny - mówi. Muzykę do spektaklu napisała Joanna Wnuk-Nazarowa, dyrygent, kompozytor, w latach 1997-99 minister kultury i sztuki, po raz pierwszy współpracująca z gdańską sceną.
W "Ryszardzie III" Szekspir pokazuje historię, która jest nieustannym pasmem okrucieństw. Obnażaniu mechanizmów władzy towarzyszą w tej kronice historycznej rozmyślania nad porządkiem świata i ułomnościami ludzkiej natury. Twórców gdańskiej premiery interesuje zdegenerowany świat, w którym porusza się Ryszard. Chcą pokazać ludzi, żądnych władzy, nielojalnych. Ludzi, którzy są zbrukani, bo takie są normy świata, w którym żyją.
- Nie chcemy opowiadać o okrutnym Ryszardzie III, który doprowadza wszystko do rozkładu - zdradza Mirosław Baka, grający tytułową rolę. - Chodzi o to, że Ryszard jest zły, bo świat wokół niego jest zły.
- To postać na miarę swoich czasów - uważa Krzysztof Nazar. - A czas Ryszarda to czas przełomu - odchodzenia średniowiecznych wartości na rzecz czegoś nieznanego, czyli renesansu, który jeszcze się nie ujawnił. Czas, w którym wszystko wolno, bo nie wykształciły się inne wartości niż te, które są, sprzyja pojawieniu się Ryszardów.
- Nie chcę robić z Ryszarda potwora - mówi Mirosław Baka. - Jego okrucieństwo polega na tym, że ma w sobie tyle siły, żeby być straszny i okrutny. W takim otoczeniu dorastał. U Szekspira mowa jest o tym, że z powodu brzydoty odrzuciła go matka. Ale czy sześciomiesięczne dziecko może być ohydne? Człowiek tak naznaczony automatycznie staje się gorszy. Ale ja nie będę grał pokraki. Próbuję tę odmienność Ryszarda pokazać inaczej.
W artystycznym życiorysie 37-letniego aktora Ryszard to druga duża szekspirowska rola. Od trzech lat Baka gra Hamleta w przedstawieniu Krzysztofa Nazara. - Te dwie postacie różnią się od siebie. Hamlet, poza zemstą za śmierć ojca. nie wiedział, czego chce w życiu - stwierdza Nazar. - Ryszard wie, do czego dąży. Kreuje swoje życie, chce je przekuć w czyn. Mogę sobie wyobrazić, że gdyby Hamlet przeżył, zostałby Ryszardem, ale nie upierałbym się przy tym.
W inscenizacji "Ryszarda III" pojawią się subtelne odwołania do "Hamleta". - Nie może być inaczej - wyjaśnia Nazar. - Obie postaci wyrastają z podobnego pnia mentalnego. To, co je łączy, to zło. Hamlet i Ryszard są złem.
W rolach książąt, lordów, hrabiów, markizów, biskupów, obywateli obejrzymy cały zespół teatru Wybrzeże. Tragiczną postać Lady Anny, której Ryszard morduje męża, ojca i teścia zagra Joanna Kreft-Baka, Królową Elżbietę - Dorota Kolak, Księżnę Yorku i Królową Małgorzatę - dawno nie oglądane Wanda Neumann i Halina Winiarska. W pozostałych rolach m.in.: Andrzej Łachański, Stanisław Michalski, Igor Michalski, Jarosław Tyrański i Florian Staniewski. Przedstawienie premierowe rozpocznie się jutro o godzinie 19. Po spektaklu odbędzie się promocja, wydanej przez teatr, książki Andrzeja Żurowskiego"Demon? Błazen? Cynik?...". Następne spektakle - codziennie do 26 marca.
