Artykuły

Teatr Współczesny w Warszawie obchodzi jubileuszowy sezon 60-lecia działalności. Ta legendarna scena stworzona przez Erwina Axer ma w swej historii wiele znakomitych przedstawień, w których wystąpiła plejada aktorów. TVP Kultura w marcowe wtorki przypomni wybrane spektakle Współczesnego, które były przeniesione do telewizji.

Plan emisji przewiduje:

2.03 godz. 20.00 - "Ifigenia w Taurydzie" Goethego w reż. Erwina Axera.

Premiera sztuki Goethego odbyła się w 1961 roku. W wersji telewizyjnej (premiera 8 lutego 1965 roku) nowe możliwości techniczne sprawiły, że inscenizacja Erwina Axera jeszcze zyskała na wartości. Pełnym blaskiem zajaśniała kreacja Zofii Mrozowskiej jako Ifigenii, z pewnością jedna z najlepszych w bogatym dorobku tej aktorki. W mitologii greckiej Ifigenia pozostaje w cieniu swego sławniejszego rodzeństwa - Elektry i Orestesa. Jej losy są wszakże nie mniej dramatyczne, choć pozbawione piętna zbrodni. Przeciwnie, to dzięki Ifigenii naznaczony klątwą bogów ród Atrydów doczekał się moralnego odrodzenia. W klasycznie zbudowanej sztuce Goethego mniej znana z córek Agamemnona urasta do rangi jednej z najpiękniejszych pod względem etycznym postaci mitologii. Pomimo że sztuka Goethego dotyka spraw mrocznych, tchnie z niej niezwykły optymizm. Wedle autora "Fausta" człowiek nie może uciec od swego przeznaczenia. Z drugiej wszakże strony dzięki uczciwości, sprawiedliwości i umiłowaniu prawdy jest w stanie odnieść zwycięstwo nad gwałtem i nienawiścią. W dramacie Goethego przemoc, podstęp, zawiść i duma uznają wyższość niezdolnej do kłamstwa i podłości bezbronnej Ifigenii.

W przedstawieniu wystąpili również: Tadeusz Łomnicki, Zbigniew Zapasiewicz, Henryk Borowski i Józef Kondrat.

9.03 godz. 20.00 - "Miłość na Krymie" Mrożka w reż. Erwina Axera

Premiera sztuki odbyła w Teatrze Współczesnym w 1994 roku (premiera telewizyjna w 1998 r.). Pierwsza w dorobku Sławomira Mrożka sztuka epicka rozgrywa się na Krymie w Rosji i w syntetycznym skrócie pokazuje, co stało się z ludźmi i rzeczywistością, w której żyją, w ciągu XX wieku. Akt pierwszy toczy się w roku 1910, drugi - w 1928, trzeci dzieje się około 1990 roku, przy czym upływ czasu pomiędzy aktami jest selektywny, jedne postaci starzeją się, inne nie. Co ciekawe, nie starzeją się ci, którzy naprawdę kochają - Tatiana, Zachedryński, Siejkin... Skomplikowane związki uczuciowe pomiędzy bohaterami, nie spełnione aspiracje i nadzieje, nastrój smutku i nostalgii przywodzą na myśl dzieła Czechowa. Iwan Zachedryński, "osobistość niejasna", bez wzajemności kocha Tatianę. Ma 50 lat, przenikliwy umysł, błyskotliwą inteligencję i dowcip. Tatiana Borodina, młoda nauczycielka, jest zakochana w posępnym poruczniku Siejkinie, on z kolei kocha Lily, również nieszczęśliwie, bo ambitna aktoreczka wychodzi za mąż za niemieckiego budowniczego kolei Wolfa. Oni, a także kupiec Czelcow z małżonką, nieśmiertelną "kobietą interesu", spotykają się z wytwornym salonie, snują niespieszne rozmowy przy herbatce z samowara, przy wtórze gitary. Akt drugi to już rok 1928, okres "zamordyzmu, który bierze za mordę nie tylko ciało, ale i duszę", czas triumfu biurokratów, donosicieli i szantażystów. Akt trzeci to współczesność - rozpad sowieckiego imperium, wyprzedaż narodowych symboli, rozpanoszenie się miejscowych mafii. Bezradni ludzie czekają na statek, który zabierze ich do mitycznej Ameryki.

Rolę Zachedryńskiego zagrał Zbigniew Zapasiewicz, a w spektaklu występują m.in. Ewa Gawryluk, Jacek Mikołajczak, Adam Ferency, Krzysztof Kowalewski, Marta Lipińska, Danuta Szafarska.

16.03 godz. 20.00 - "Tango" Mrożka w reż. Macieja Englerta

Telewizyjna wersja przedstawienia, przygotowanego przez Macieja Englerta na "Scenie w Baraku" Teatru Współczesnego (premiera 1997). Krytyk na łamach "Dialogu" stwierdził: "Zwykle bywa tak, że przedstawienia starzeją się od dnia premiery. W tym wypadku jest akurat na odwrót". Recenzent "Polityki" pisał: "(...) histeria Artura co innego znaczyła w PRL-u, krainie bezideowych ideowców, co innego znaczy dziś. Szukanie wartości na chybił trafił wtedy było kpiną, dziś jest może jedną z najbardziej przejmujących scen spektaklu (...) Spektakl jest gorzką autoanalizą, lustrem podsuniętym inteligenckiej widowni, której teatr tym razem nie pozwala się tak beztrosko bawić (...). To my tańczymy tango argentyńskie z figurami: ekstatyczne, podniecające i wymyślone kroki donikąd". W przedstawieniu wystąpiła plejada aktorów ze Zbigniewem Zapasiewiczem, Martą Lipińską, Krzysztofem Kowalewskim, Danutą Szafarską, Wiesławem Michnikowskim, Ewą Gawryluk oraz debiutującym w roli Artura Piotrem Adamczykiem.

23.03 godz. 20.00 - "Wniebowstąpienie" wg Konwickiego w reż. Macieja Englerta

"Wniebowstąpienie" opublikowane zostało po raz pierwszy w 1967 roku. Nie uczyniło wtedy należnego wrażenia na krytyce i czytelnikach. Musiało minąć sporo czasu, nim książkę uznano nie tylko za jedno z najznakomitszych dokonań Tadeusza Konwickiego, ale też całej polskiej literatury powojennej. Bohaterem powieści, nawiązującej w wielu wątkach do wydanych parę lat później "Sennika współczesnego" i "Nic albo nic" jest człowiek poszukujący zagubionej tożsamości. Sam nazwał się Charonem - stracił pamięć, a musi przecież jakoś się nazywać. Półżywy, może na chwilę zmartwychwstały, bądź jeszcze nie do końca umarły, wędruje sennie i niespiesznie labiryntami wielkiego miasta. Wplątuje się w głośny wówczas napad rabunkowy na bank, przeżywa tyleż niespodziewaną, co błahą przygodę erotyczną, ignoruje narastające w mieście panikarskie nastroje spowodowane kryzysem kubańskim i możliwością wybuchu termojądrowej Ostatniej Wojny Światowej. Próbuje zrekonstruować przeszłość, budując i odrzucając rozmaite wersje swej wymyślonej biografii. Brutalnie realny i ostry jest za to obraz potężnego, obcego gmachu tkwiącego w sercu Warszawy, ogromnego palucha wygrażającego mieszkańcom stolicy. Charon spróbuje dotrzeć na sam szczyt Pałacu, by dokonać wniebowstąpienia. Premiera wersji teatralnej spektaklu odbyła się 27 kwietnia 2002 roku w Teatrze Współczesnym w Warszawie. W spektaklu wystąpili m.in. Piotr Adamczyk, Andrzej Zieliński, Maja Komorowska, Krzysztof Stelamszyk, Monika Kwiatkowska, Janusz R. Nowicki, Janusz Michałowski, Iwona Wszołkówna, Leon Charewicz, Damian Damięcki, Marek Bargiełowski, Krzysztof Kowalewski.

Oprócz przedstawień TVP Kultura we wtorki o godz. 10 zaprezentuje programy i filmy dokumentalne poświęcone twórcom, którzy byli związani z Teatrem Współczesnym w Warszawie: Erwinowi Axerowi, Zofii Mrozowskiej, Halinie Mikołajskiej, Tadeuszowi Łomnickiemu, Zbigniewowi Zapasiewiczowi, Mieczysławowi Czechowiczowi i Kazimierzowi Rudzkiemu.