"Paria"
Mając lat 17, Stanisław Moniuszko przetłumaczył trage dię C. Delavigne'a pt. "Paria",która już wtedy wywarła na nim wielkie wrażenie.
"Paria" opowiada najogólniej mówiąc o nierównościach kas towych w Indiach ok. 1500 ro ku i nieszczęściach do jakich doprowadzają one głównych bo haterów.
Dramat tak utkwił w pamięci przyszłego kompozytora, że nie dał się nawet po latach, odwieść od zamiaru wzięcia go na warsz tat. Komponował muzykę z polskim tekstem Jana Chęcińskiego w latach 1859-1869. Prawykona nie "Parii" 11 grudnia 1869 r. kry tyka ówczesna oceniła raczej bez entuzjazmu.
Mieszane uczucia towarzyszą także podczas obecnego wysta wienia "Parii" w Teatrze Wiel kim, gdzie od 9 bm. znowu ujrzała ona światła rampy, po nieobecności w stolicy od 1917 r.
Powodów do mieszanych uczuć jest kilka. Ten zasadniczy od razu "rzuca się w ucho": w porównaniu z innymi operami Moniuszki, "Paria" jest po pro stu dziełem nie w pełni udanym. Broni się muzycznie niewiele jej fragmentów, z uwerturą na czele. Ma się wrażenie, za śpiewacy, poza jednym wy jątkiem - sami nie są przekonani do swoich bohaterów... Tym wyjątkiem wśród premie rowej obsady: Barbary Nieman, Romana Węgrzyna i Jerzego Ostapiuka, jest JERZY ARTYSZ, kreujący partię Dżaresa. Długo pozostanie w pamięci ta wstrzą sająco zagrana i pięknie zaśpie wana postać. JERZY ARTYSZ raz jeszcze udowodnił tu swoją klasę: muzyczną, wokalną i aktorską. Zebrał on największe brawa premierowej publiczności. Imponująca jest oprawa sceno graficzna "Parii", wzorowana na sztuce architektonicznej Indii. Jest ona dziełem młodej debiutantki, Jadwigi Jarosiewicz. Ona także jest autorką pięknych kostiumów. Na duże uznanie zasłużyły również wstawki baletowe wzorowane na tańcach indyjskich i podpatrzo ne z hinduskich reliefów. Cho reografia - Hanna Chojnacka. Balet urozmaica przedstawienie, w sumie dość statycznie.
Realizatorzy warszawskiego przedstawienia - reżyser MA RIA FOŁTYN, kier. muzyczne Antoni Wicherek - okroili nieco tekst muzyczny oryginału. I te zabiegi niestety niewiele po mogły. Czy rzeczywiście, nie wystawianą w Warszawie od dziesiątków lat "Parię" - nie umniejszając wysiłków realiza torów - należało znowu "od grzewać"?
