Mała reforma kultury
Umowy sezonowe dla artystów i kontrakty na czas określony dla dyrektorów to propozycje zmian w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, które przyjęła Rada Ministrów - pisze Roman Pawłowski w Gazecie Wyborczej.
Pierwszy szkic nowelizacji ustawy z 1991 r. Ministerstwo Kultury przedstawiło jesienią ub.r. To pierwszy krok do zapowiadanej reformy. Jak wyjaśniał minister Bogdan Zdrojewski, głównym celem nowelizacji ma być zmiana niekorzystnych przepisów i dopasowanie prawa do specyfiki działalności kulturalnej.
Część propozycji ministerstwa oprotestowały organizacje twórcze i związki zawodowe biorące udział w konsultacjach. Bibliotekarze byli przeciwni zniesieniu zakazu łączenia bibliotek z innymi instytucjami kultury, co ich zdaniem groziło likwidacją wielu gminnych bibliotek, z kolei ZASP zawetował obligatoryjne umowy sezonowe dla artystów oraz zakaz działalności konkurencyjnej (chodzi o występy aktorów z teatrów samorządowych i państwowych w filmie i telewizji). Według poprzedniego prezesa ZASP Krzysztofa Kumora propozycje ministerstwa miały prowadzić do "pauperyzacji" i "braku stabilności zawodowej i życiowej" artystów. Nowa prezes ZASP Joanna Szczepkowska domagała się wstrzymania prac nad nowelizacją i ponownych konsultacji.
Wygląda na to, że ZASP przegrał ten spór, bowiem w założeniach przyjętych w czwartek przez Komitet Stały Rady Ministrów oba zapisy pozostały. Umowy sezonowe mają trwać od jednego do pięciu sezonów i dopiero po 15 latach będzie możnaje zmienić na umowy stałe. Decyzję o przedłużeniu lub rozwiązaniu umowy dyrekcja będzie musiała podjąć najpóźniej do 30 kwietnia, czyli na cztery miesiące przed końcem sezonu, tak by dać artyście czas na znalezienie nowego angażu. Wprowadzono zabezpieczenie dla osób wychowujących dzieci - otrzymają gwarancję zatrudnienia najeszcze jeden sezon po urodzeniu dziecka lub przejściu na urlop macierzyński.
Będzie też zakaz występów u konkurencji bez zgody dyrektora instytucji, w której artysta zatrudniony jest na etacie. Teatr będzie mógł żądać rekompensaty finansowej, np. od producenta filmowego czy telewizyjnego, za zatrudnienie aktora z zespołu teatralnego.
Również w przypadku łączenia bibliotek ministerstwo obstaje przy swoim. Pod naciskiem organizacji bibliotekarzy wprowadzono jedynie przepisy zabezpieczające: przy łączeniu bibliotek z innymi instytucjami czy bibliotekami będzie wymagana zgoda Ministerstwa Kultury, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Bibliotecznej oraz właściwej biblioteki wojewódzkiej. Organ zarządzający biblioteką będzie też musiał ogłosić zamiar połączenia z półrocznym wyprzedzeniem.
Niezmienione pozostały natomiast zasadnicze propozycje zmian, czyli: wprowadzenie pojęcia sezonu artystycznego trwającego od 1 września do 31 sierpnia (do tej pory instytucje kultury musiały planować działalność tak jak wszystkie placówki publiczne od 1 stycznia do 31 grudnia, wbrew tradycji i praktyce sezonu kulturalnego), podział instytucji na artystyczne (teatry, filharmonie, opery, operetki, orkiestry) i inne (m.in. muzea, domy kultury, estrady, galerie), kontrakty dyrektorskie na czas określony, w instytucjach artystycznych trzy- lub pięcioletnie, w muzeach, galeriach do siedmiu lat, możliwość prowadzenia instytucji kultury przez organizacje i osoby prawne (fundacje, stowarzyszenia).
W czasie konsultacji międzyresortowych z nowelizacji wypadły prawie wszystkie propozycje dotyczące finansów, m.in. pomysł nowego podatku - opłaty konserwatorskiej, która miała iść na renowację zabytków (przeciw było Ministerstwo Finansów), zwolnienie instytucji kultury z podatku od nieruchomości (przeciwne były samorządy); znikł zapis o nieodpłatnym przekazywaniu instytucjom kultury nieruchomości gminnych. Zrezygnowano także z prawnej ochrony pojęcia "muzeum" (chodziło o zastrzeżenie tej nazwy jedynie dla instytucji nienastawionych na zysk).
Założenia nowelizacji trafią teraz do Rządowego Centrum Legislacji, gdzie powstaną szczegółowe zapisy ustawy. Projekt nowelizacji ma trafić do Sejmu jeszcze przed wakacjami. Na całościową reformę finansowania i organizowania kultury ministerstwo każe jeszcze czekać.
