Wytchnienie
W "Miesiącu na wsi" Turgieniewa, granym w przekładzie Pawła Hertza, reżyserii Adama Hanuszkiewicza i scenografii Xymeny Zaniewskiej w Teatrze Małym pada dowcipne powiedzenie jak z awangardy uczynić ariergardę. Wystarczy maszerującej kolumnie nakazać w tył zwrot i oto ci, którzy byli na przedzie znajdą się w ogonie.
W ambitnym, trzeba to przyznać, przedstawieniu "Twarzą w twarz" Andrzeja Makarewicza na Scenie Kameralnej Teatru Polskiego w reżyserii Michała Pawlickiego, z migotliwą scenografią Marcina Stajewskiego i z huczną muzyką Ryszarda Poznakowskiego zostały tak wykorzystane do końca najaktualniejsze chwyty i gagi, obowiązujące w dzisiejsza teatrze awangardowym, że poczuliśmy się aż wyczerpani śledzeniem za perypetiami Bohatera A, granego oczywista znakomicie przez Bronisława Pawlika, któremu sekunduje Bohater B w serii przeistoczeń, pozwalających Zofii Petri popisać się umiejętnością transformacji scenicznych.
MAJĄC jeszcze w najświeższej pamięci to bardzo "awangardowe" przedstawienie na Scenie Kameralnej Teatru Polskiego, schodzimy po schodach do piwnicy nowocześnie zaadaptowanej na użytek Teatru Małego, czyli sceny kameralnej Teatru Narodowego, i cóż widzimy?
Na otoczonej podkową widowni prawdziwy trawnik z prawdziwej darni, prawdziwa woda w mikrostawku, ukwiecone drzewko, pnącze i kwiaty prawdziwe, albo zupełnie jak prawdziwe. Nawet wbiegły na scenę dwa żywe piękne psy, dwie legawe suki tak dobrze ułożone i poczciwe, że dają się pogłaskać widzom z pierwszego rzędu, a nawet na zakończenie zawahają się komu zanieść w pyskach bukiety czy kłaniającym się artystom, czy Waszemu sprawozdawcy?
Od ministawku, od świeżej darni, którą te psy tarmoszą płynie ochłoda, a z tekstu XIX-wiecznego ład następstw w czasie i dyskrecja przejrzystego dialogu Turgieniewa w odpowiedzialnym przekładzie Hertza, i pomyśleć, że sztuka o tak krystalicznej konstrukcji uchodziła przed 120 laty za... nie teatralną. Można zgadnąć dlaczego. Teatr z połowy zeszłego stulecia domagał się patosu. Sztuki Turgieniewa były antypatetyczne. Bohaterowie "Miesiąca na wsi" przeżywają swoje tragedie osobiste bez romantycznej emfazy w formie, i choć romantyczne przeżycia nie są im obce.
JEŚLI grana w sposób szczegółowo opracowany przez Zofię Kucównę, Natalia- dojrzała mężatka polująca na miłostki, a może i na wielką miłość oraz zagrana z dużą wrażliwością i sporą techniką przez Halinę Rowicką Wieroczka, panienka przeżywająca swój pierwszy zawód miłosny, zapłaczą, albo nawet okrzykną nie wyjdzie to poza ramy naturalności.
Podobnie jest z galerią ich partnerów. Zofia Tymowska jako matka hreczkosieja, zdradzanego przez żonę, zrozumiały niepokój matki wyraża jak najdyskretniej, jak przystano na damę z jej sfery. Janina Nowicka jako stara panna, ale całkiem na chodzie, też nie psioczy jawnie, gdy ją spotka zawód, lecz się godzi z losem.
Andrzej Łapicki znakomicie opracował rolę doktora, osoby, którą przed absolutną małością strzeże świadomość własnej nikczemności. Kazimierz Wichniarz w roli 50-letniego niezgrabnego zalotnika do nastolatki jest przezabawny, choć ani razu nie posuwa się do łatwizny w grze Krzysztof Kolberger jako student na letnich korepetycjach, sprawca tragedii Natalii Wieroczki, swą rolę niezawinionego złoczyńcy podbudowuje nie tylko aparycją, ale także sprawnością przemyślanej gry Jan Machulski jako konwencjonalny przyjaciel domu pokazuje jak dobrze wychowani ludzie potrafili postępować w kłopotliwych sytuacjach i starali się o przyzwoitość nie tylko pozorów ale i postępków. Wreszcie Włodzimierz Bednarski w roli wspomnianego już hreczkosieja, zamożnego, gospodarnego, lecz zbyt nudnego dla żony, rysuje na scenie postać wielce prawdopodobną.
Przedstawienie to stanowi przyjemną, wytchnieniową cezurę w pogoni teatrów za coraz mocniejszymi efektami. Jest w treści swej tradycyjne ale tę tradycyjność odświeża. Nie jest muzealne, choć nam przypominaj czasy minione.
