Artykuły

Whereabouts Unknown, Click-Pause-Silence, Signing Off - balety Nederlands Dans Theater I z Holandii w Operze Narodowej w Warszawie. Pisze Jacek Marczyński w Rzeczpospolitej.

Holenderscy tancerze utknęli na lotnisku w Amsterdamie. Do Warszawy dolecieli tuż przed spektaklem. Na scenę wyszli bez próby, więc musieli zrezygnować z jednego - skomplikowanego inscenizacyjnie - baletu. W zamian zaproponowali taniec na wideo. Dzięki temu spotkanie ze sztuką choreograficzną Jirzi Kyliana okazało się ciekawsze, niż planowano.

Piątkowy występ Nederlands Dans Theater [na zdjęciu] w Operze Narodowej rozpoczął się bowiem od przypomnienia, kim dawniej był ten artysta. 30 lat temu Europa zachwyciła się jego "Symphony in D". Muzykę Haydna ozdobił tańcem pełnym humoru, wywodzącym się z baletu klasycznego, ale gestami, ułożeniem dłoni czy stopy wykonawców nieustannie deformował nienaganne układy i pozy. Kylian stał się specjalistą od zabaw z klasyką, w kolejnych baletach wzbogacając własny styl. W takim myśleniu choreograficznym doszedł do perfekcji, o czym świadczy "Sześć tańców" z 1986 r. czy nieco późniejszy balet "Petite mort", oba pokazane w Warszawie na wideo. Utworami Mozarta posłużył się tu w sposób mistrzowski, każdą niemal nutą ożywiając oddzielnym gestem. Jako choreograf prowadził własny dialog z muzyką, proponując rozwiązania pozornie nieprzystające do tego, co skomponował Mozart. Jednak już po kilku minutach widz całkowicie poddaje się urokowi tańca.

Dzisiaj Kylian jest całkiem innym artystą. Nie tylko dlatego, że zaprezentowany - na żywo - w Warszawie balet "Whereabouts Unknown" wzbogacił elementami zaczerpniętymi z pozaeuropejskich kultur. W jego obecnych choreografiach klasyki jest coraz mniej, więcej zaś pomysłów z postmodernistycznego tańca ostatnich dekad. Owe trzepotania dłoni, nerwowe ruchy głową, zastyganie w półprzysiadzie dobrze znamy z prac innych choreografów. Ale choć Kylian stara się podążać za modą, ciągle pozostaje sobą, bo też niewielu twórców potrafi mu dorównać w umiejętności komponowania urokliwych plastycznie obrazów czy w eksponowaniu piękna ludzkiego ciała. Przed laty umiał to Maurice Béjart, dziś mistrzem jest Jiří Kylián.

On ciągle szuka, zmienia się, a jednak na naszych oczach staje się klasykiem. Uświadamia to choćby konfrontacja jego prac z baletem "Signing Off", z jakim przyjechał Nederlands Dans Theater. Młodszy o kilkanaście lat od Kyliana Brytyjczyk Paul Lightfoot wraz ze swą choreograficzną partnerką Sol Leon zachował to, co holenderski zespół wypracował przez lata. Też tworzy plastyczne kompozycje formowane z ciał tancerzy, jednak ekspresja jego choreografii jest bliższa współczesnemu widzowi. Paul Lightfoot nie przywiązuje tak dużej wagi do klasycznej harmonii, o którą dba Jiří Kylián, często korzysta z tzw. techniki izolacji, dzięki której poszczególne części ciała nie są w tańcu zharmonizowane ze sobą, co nadaje choreografii większego dynamizmu.

Nederland Dans Theater niezmiennie skupia świetnych wykonawców. O ich klasie świadczą efektowne solówki, ale przede wszystkim perfekcja tańca zespołowego. Na tak doborowym tle zabłysnął tym razem Stefan Żeromski, zwłaszcza kreacją w "Signing Off". Dawny solista Teatru Wielkiego w Warszawie już od 12 lat związany jest z holenderskim zespołem.

Nederlands Dans Theater, występ gościnny w Operze Narodowej w Warszawie, 4 marca.

***

Odznaczenie dla Jiří'ego Kyliána

Podczas obecnej wizyty w Warszawie czeski choreograf Jiří Kylián, od prawie 30 lat związany z Nederlands Dans Theater, rozmawiał o spektaklu, który miałby przygotować z tancerzami Opery Narodowej. Premiera wieczoru złożonego z trzech jego choreografii planowana jest na kwiecień 2006 r. Jiří Kylián został także odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi dla Rzeczypospolitej.