Marianna Morawska
MORAWSKA Marianna, Marcjanna, z Korwellów (działała od 1791 - zm. ok. 12 VII 1823 Wilno), aktorka, dyr. teatru. Była żoną -> Dominika M. Pochodziła z zamożnej wił. rodziny szlacheckiej herbu Abdank; odziedziczyła po mężu majątek Działuny k. Wilna. Od końca 1791 do 1801 występowała w zespole swego męża w Grodnie, Lwowie (październik 1793 - maj 1795; tu od stycznia pod dyr. W. Bogusławskiego) i Wilnie (stale od 1796; dokładne dane zob. w biografii -> Dominika M.), a od września 1801 objęła antrepryzę t. wil. (do 1805). W listopadzie 1805 odstąpiła (wg K. Skibińskiego "nie mogła podołać" prowadzeniu t.) antrepryzę M. Każyńskiemu i na kilka lat opuściła scenę (mieszkała w swym dworku Tivoli pod Wilnem). 27 XII 1810 utworzyła (wg A. Millera) w Wilnie konkurencyjny wobec M. Każyńskiego t. w sali na ratuszu (wg innych opracowań Każyński nie prowadził wtedy przedstawień); działał on w Wilnie do końca sez. 1810/11, zaś w sez. letnim (10 VI-10 VIII 1811) M. dawała przedstawienia w Rydze, Mitawie i Lipawie. Po powrocie z objazdu odstąpiła antrepryzę (z uwagi na niepowodzenia finansowe) tow. działowemu aktorów i na zawsze wycofała się ze sceny. Obdarzona, jak pisał W. Bogusławski, "niepospolitym talentem i nie mniej rzadką pięknością, umiała pozyskać sobie względy publiczności"; grała czołowe role zarówno w komedii jak i dramacie, wyróżniając się szczególnie w rolach tragicznych, np. w tyt. roli Lanassy, wdowy Malabaru (grała ją na pożegnalnym występie w 1805). Okres jej pierwszej dyrekcji Bogusławski nazwał "nieledwie najświetniejszą epoką wileńskiego teatru. Przedsiębiorczym onego szlachetną powodowana dumą, ożywiona przywiązaniem publiczności, wystawiała najokazalsze sztuki. Opery "Przerwana ofiara", "Flet czarodziejski", "Palmira" i inne z warszawskiej sprowadzone sceny wystawione były z godną okazałością"; natomiast wg przybyłego do Wilna w 1804 J. Lelewela M. "nie łożyła ani na nowe dekoracje, ani na oświetlenie sceny i widowni, a już najbardziej oszczędzała na garderobie" (Witkowski). Współpracownikiem M. był znakomity aktor i dyr. t. Andrzej Mierzyński. Brała także udział w przedstawieniach amatorskich, ułatwiała organizację koncertów. Wydała m.in. odezwę "Do całego Dworzaństwa prowincji litewskiej i obywatelstwa miasta Wilna, oraz całej szanownej publiczności od Teatru Polskiego Wileńskiego prośba". Należała do pierwszych na Litwie organizatorów i krzewicieli kultury teatralnej.
Bibl.: Bernacki: Teatr: Bogusławski: Dzieje T.N. s. 317; Estreicher: Teatra; Miller: Teatr i muzyka na Litwie; Rulikowski: Teatr na Litwie s. 23-32, 41-43; Skibiński: Pamiętnik; Witkowski: Świat teatr.; Kur. warsz. 1823 nr 164.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
