Józefa Woleńska
WOLEŃSKA, Wolańska, Józefa, z domu Delchau (ok. 1853 - 9 XII 1911 Lwów), aktorka. Była córką -> Adolfa Delchaua, prawdopodobnie siostrą - Kazimierza Delchaua, żoną -> Władysława W. Do 1870 używała nazwiska panieńskiego. Zaczęła występować już jako dziecko, m.in. 1860 w zespole J. Pfeiffera w Łowiczu, w marcu i grudniu 1865 w t. krak. (grała m.in. rolę Ludwiki - "Trafiła kosa na kamień"), w 1866-69 w zespole A. Trapszy, m.in. w Lublinie, Piotrkowie, Radomiu, Kaliszu. Jesienią 1869 przybyła do Lwowa; 20 X tego roku debiutowała w sztuce "Biedna" i od sez. 1869/70 została zaangażowana do t. lwowskiego. Prawdopodobnie w 1870 poślubiła we Lwowie aktora Władysława Woleńskiego i zaczęła używać jego nazwiska. W sez. 1870/71 występowała nadal w t. lwow., w sez. 1871/72 w Poznaniu, w kwietniu 1872 w zespole A. Trapszy w Radomiu, a od sez. 1872/73 do 1877 znowu we Lwowie (tylko latem 1875 w warsz. t. ogr. Tivoli). W sez. 1877/78 należała do zespołu t. pozn., a w sez. letnim 1878 z aktorami tego t. wyjechała na występy do Piotrkowa i warsz. t. ogr. Alhambra. Jesienią 1878 powróciła na scenę lwów. i pozostała tu do końca swej pracy scenicznej. Latem 1888 z zespołem lwów. występowała w Krakowie. W 1899 wycofała się z t. z powodu choroby umysłowej. Grała początkowo role naiwne, liryczne oraz amantki, później tzw. role konwersacyjne. S. Pepłowski chwaląc dobre warunki zewnętrzne i poprawną deklamację W. pisał: "miała talent niezaprzeczony w zakresie lirycznym; obarczano ją jednak bez przerwy rolami dramatycznymi, wymagającymi siły, której nie posiadała, i -zwichnięto zupełnie jej sceniczną karierę. Później grywała przyzwoicie role naiwne, w końcu stała się, czym jest obecnie - użyteczną aktorką". Role: Klara ("Zemsta"), Alina ("Ciotunia"), Alina ("Balladyna"), Tekla ("Wąsy i peruka"), Gilberta ("Frou-Frou"), Cecylia ("Montjoye"), Abigail ("Szklanka wody"), Desdemona ("Otello"), Jessyka ("Kupiec wenecki"), Julia ("Romeo i Julia"), Lady Anna ("Ryszard III"), Zuzanna i Hrabina ("Wesele Figara").
Bibl.: Estreicher: Teatra; Got; Teatr Koźmiana; Hann: Shakespeare w Polsce; Koryzna I s. 122, 139, 141; Pepłowski: Siły sceny lwow. s. 15; Pepłowski: Teatr we Lwowie I s. 312-313, 321, 325, 333, 336, 342, 369, 370, 387, 393, II s. 23, 127, 146; Kur. warsz. 1911 nr 341; Afisze, Bibl. Jagiell.
Ikon.: Fot. Pryw. - MHKraków, MTWarszawa.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
