Boruta
Opera-balet w 4 aktach, 5 obrazach. Libretto: Or-Ot; muzyka: Witold Maliszewski; choreografia: Feliks Parnell; scenografia: Józef Wodyński.
Prapremiera: Warszawa 15 III 1930, Teatr Wielki.
Osoby: Boruta, diabeł szlachecki - Roman Wraga, bas; Rokita, diabeł chłopski - Maurycy Janowski, tenor; Ponęta, Diablica-kusicielka - Olga Olgina, sopran; Dziewczyna Wiejska, Parobek, Panna Młoda, Pan Młody, Ojciec Panny Młodej, Stary Szlachcic, Śpiewak opery diabelskiej, Guślarz, Żyd, Orator, Kasztelan, diabły i diablice różnych stanów, wieśniacy, szlachta, Żydzi, Cyganie - oraz soliści baletu: Eugenia Lipkowska, Nina Pawliszczewa, Maria Kłosińska, Czesław Konarski, Zygmunt Dąbrowski, Feliks Parnell i zespół.
Akt I. Podziemia zamku w Łęczycy. Mieszkające tu diabły Boruta i Rokita zwołują sejm diabłów szlacheckich i chłopskich.
Przy uczcie odbywa się narada, jak opanować polską szlachtę i polski lud. Diablica Ponęta zamierza omamić swymi wdziękami chłopów, Boruta zaś zobowiązuje się rozprawić ze szlachtą. Z okazji narady diabły tańczą sataniczne tańce drogich kamieni (tango, fokstrot, boston), odbywa się też popis Śpiewaka, który w swej arii radzi zwalczyć przede wszystkim miłość na ziemi. Po uroczystym tańcu wszyscy żegnają Borutę i Ponętę, wyruszających na podbój polskiego narodu.
Akt II. Kiermasz na wsi. Wśród krzątającej się koło kramów i tańczących przed gospodą wieśniaków (kujawiak) zjawia się Ponęta i zalecając się do jednego z parobków, uprowadza go z sobą. Tymczasem nadchodzi grupa chłopskich diabłów pod wodzą Rokity, a za nimi kapela złożona z diabłów cygańskich i chłopskich. Diabły wnoszą wielką baryłkę wódki, Rokita hojnie częstuje chłopów i zachęca do tańca (oberek). W pewnej chwili wśród wieśniaków wybucha kłótnia, którą diabły zręcznie podsycają, doprowadzając do bijatyki. Za sceną słychać odgłos dud. To przybywa stary guślarz, który uspokaja zwaśnionych i rozpoznaje diabłów w dziwnych gościach. Przepędzone znakiem krzyża, diabły uciekają z wrzaskiem i wszyscy ochoczo ruszają w tany (krakowiak).
Akt III. Na szlacheckim dworze. Z okazji wesela młodej pary odbywa się bal. Orator wznosi toast, młodzi przyjmują życzenia i rozpoczyna się polonez, a po nim mazur. W trakcie tańca zjawia się nowy nieoczekiwany gość. Jest to Boruta, który w tańcu odbija Pannę Młodą. Spiesząc jej na ratunek, Pan Młody dobywa szabli i w pojedynku ucina Borucie trzy palce u ręki. Pokonany diabeł ucieka klnąc siarczyście, a orator podnosi palce uciętej rękawicy, z której wystają szpony. Goście udają się w pościg za Borutą.
Akt IV. Obraz 1. Ruiny zamku łęczyckiego; jasna, księżycowa noc. Boruta, Rokita i ich diabelska świta lamentują nad nieudaną wyprawą (taniec smutku). W oddali słychać już tętent nadjeżdżającej szlachty i chłopów. Wśród diabłów wybucha popłoch, głos trąby z podziemi wzywa ich do Belzebuba. Wpada szlachta, za nią chłopi, i ostro nacierają na diabłów, którzy zapadają się pod ziemię. Boruta płonie i zamienia się w kałużę smoły, na miejscu zaś Rokity wyrasta pokraczna wierzba.
Obraz 2. Ruiny zamku zapadają się, odsłaniając łany zboża w promieniach wschodzącego słońca. Jako wyraz radości z odniesionego zwycięstwa chłopi tańczą mazura, a szlachta poloneza.
Libretto baletu "Boruta", niewolne od akcentów politycznych, oparte jest na znanych legendach ludowych, przedstawionych tu w klimacie kontuszowego romantyzmu. Pierwiastki sataniczne wiążą się z atrybutami bogactwa, reprezentowanego przez tańce klejnotów i złota. Konstrukcja "Boruty" nie jest typowa dla formy opery-baletu, gdzie śpiewacy i tancerze dublują się w poszczególnych rolach, jak to ma np. miejsce w drugim utworze Maliszewskiego, "Syrena". Sceny wokalne stanowią tu raczej epizody na tle tanecznym i wyjaśniają przebieg akcji. Muzyka, zbudowana według tradycyjnego schematu oddzielnych "numerów", opiera się prawie całkowicie na prostych rytmach tanecznych, występujących nawet w partiach wokalnych. Balet "Boruta" cechuje bogactwo stylizowanych form tanecznych, luźno związanych z akcją.
Źródło: Przewodnik Baletowy Irena Turska, PWM 1997
Ukryj streszczenie