Artykuły

"Powrót Odsysa" Stanisława Wyspiańskiego jest jednym z je­go ostatnich dramatów, dojrza­łość tego utworu - zarówno pod względem formalnym, jak i tre­ściowym - nie stanowi więc za­skoczenia. Może natomiast zdu­miewać fakt, że odnajdujemy w nim odzwierciedlenie aktualnych po dzień dzisiejszy myśli i po­glądów, charakterystycznych dla współczesnej problematyki mo­ralnej i ideowej.

Wyspiański podejmuje w "Powrocie Odysa" motywy antycz­ne, lecz przetransponował je tak, że brzmią one uniwersal­nie, a nawet swojsko. Poprzez prezentację losów Odysa Wys­piański przedstawia aktualne w jego czasach zagadnienia bytu narodowego, tragizm utraconej niepodległości i możliwości jej odzyskania. Tak więc spoza hi­storycznego kostiumu i rzeczy­wistości przełomu XIX i XX wieku wyziera myśl nowoczes­na, uniwersalna.

Bohater Wyspiańskiego jest pełen wewnętrznych powikłań i komplika­cji. Odysa powrót do domu jest do­piero początkiem nowego łańcucha zbrodni, będących powodem jego po­czucia winy. Problematyka winy za zbrodnie i odpowiedzialność za nie to elementy szczególnie interesujące. Źródłem brutalności i bezwzględności Odysa jest jego żądza władzy i po­siadania, lecz Wyspiański analizuje również świadomość winy u swego bohatera jako funkcji jego działania i dlatego dramat ten jest tak bar­dzo interesujący.

Naczelnym posłaniem, które autor zapewne chciał zawrzeć w "Powrocie Odysa" jest prze­świadczenie, że gotowość ponie­sienia konsekwencji swych błę­dów i win jest najważniejszą miarą wartości człowieka.

Odys Wyspiańskiego jest jed­nak postacią tragiczną, bo jego wyzwanie i walka są z góry skazane na niepowodzenie i przegraną. Dla Odysa nie ma po­wrotu do wymarzonego miejsca spokoju, nie będzie też dla nie­go oczyszczenia.

Kształtowany wciąż jeszcze pod kierownictwem artystycz­nym Ryszarda Jaśniewicza ze­spół słupskiego teatru nie miał przed sobą łatwego zadania, lecz wyszedł obronną ręką z prezen­tacji dramatu, w którym nie ma fascynujących scen. Całe przed­stawienie jest zwarte i przej­rzyste, a bogactwo intelektualne, zawarte w tekście, zostało jasno i klarownie zinterpretowane in­scenizacyjnie. "Powrót Odysa" nie jest jednak beztroską zaba­wą, przeciwnie - jest dość go­rzką zadumą nad powikłanymi losami ludzkimi. Wieczór spędzo­ny w teatrze jest więc wieczo­rem refleksji, ale warto go te­mu celowi poświęcić.